O apego é un
concepto que se refire á vinculación existente entre dúas persoas por medio
dunha interacción continuada, cuxo obxectivo é sentir seguridade e protección.
John Bowlby atribuía unha función vital a este proceso, identificándoo como
unha función biolóxica que garantía obter protección para garantir a
supervivencia. Para a entrada de hoxe imos remontarnos ao laboratorio de Harry
Harlow nos Estados Unidos dos anos 70. Este investigador realizou estudos que
proporcionaron un gran avance no estudo do apego, pois demostrou a importancia
deste no desenvolvemento social e cognitivo dos suxeitos. No entanto, este
investigador contaba con moitos detractores pola, en ocasións, dubidosa
moralidade dos seus traballos.
O estudo con monos
rhesus deste concepto levoulle a crear nais “substitutas”, que eran uns bonecos
construídos en dúas versións: un era de arames e tiña comida, e outro era de
felpa pero carecía de alimentos. Harlow descubriu que as crías preferían a nai
de felpa, mesmo aínda que esta non puidese proporcionarlle alimento. Así,
concluíu que o vínculo entre nais e crías ía moito máis alá do alimento; as
crías necesitaban establecer contacto para desenvolverse psicoloxicamente.
Cando Harlow expuña ás crías a situacións estresantes como un novo hábitat ,
estas ían en busca de acubillo ás nais de felpa que lles proporcionaba maior
protección. A sensación de seguridade que proporcionaban as nais de felpa facía
que as crías sentisen capaces de explorar, acudindo á súa nai cada pouco tempo
para garantir que seguían aí. No momento en que Harlow separaba ás crías das
nais e levábaas a novos contextos, comezaban a mostrar síntomas de ansiedade:
choraban, gritaban, chupábanse o dedo e buscaban obxectos suaves como a súa
nai. Cando as volvía a depositar na gaiola orixinal na que estaba a nai de
felpa, as crías de mono íanse directos a elas e permanecían inmóbiles ao seu
lado, reticentes de abandonalas.
Harlow estaba
obsesionado co estudo do apego, polo que procedeu a analizar as consecuencias
de que este non se chegase a establecer en monos rhessus. Para estudar este
fenómeno, recluía aos suxeitos dentro de gaiolas que estaban totalmente
illadas, denominadas “o abismo da desesperación”. Nestas celas os animais non
recibían ningún tipo de estimulación, nin sensorial nin social. As gaiolas
estaban compostas por unha caixa con comida, un bebedoiro e un espello
unidireccional desde o que poder observar as condutas dos suxeitos, de modo que
os monos nunca tiñan contacto co exterior. Se lles enjaulaba ao pouco de nacer
e permanecían no interior deste dispositivo un tempo variable: catro estiveron
30 días, outro catro estiveron 6 meses, e outros estiveron un ano enteiro.
Os resultados
mostraron que tras 30 días de illamento total, os suxeitos mostraban claras
alteracións comportamentales (nerviosismo, confusión); e tras un ano de
illamento, presentaban certa catatonía, permanecendo inmóbiles nunha esquina
das gaiolas. Cando se lles xuntaba co grupo control, estes monos non mostraban
condutas exploraratorias, eran agredidos polos seus compañeiros, e non
mostraban interese no sexo oposto, inhibindo as condutas reprodutivas. Dous dos
suxeitos experimentais rexeitaron a inxesta de calquera tipo de alimento,
chegando a morrer de fame.
Cando comprobou que
o illamento afectaba á conduta social, Harlow decidiu analizar si estes efectos
poderíanse atopar na interacción nai-cría. Para iso illou a unha serie de
femias, pero aínda tiña que conseguir que quedasen embarazadas… e daquelas a
reprodución artificial non era unha disciplina especialmente desenvolvida. Para
liquidar esta problemática, o noso protagonista inventouse un sistema chamado
“o poldro das violacións” (vemos que Harlow non se andaba con rodeos), que
consistía nunha mesa con correas nas que podía atar ás femias en posición de
lordosis, de modo que facilitaba que os machos puidesen fecundarlas, sen que
existise ningunha interacción social.
Harlow atopou que as
femias eran incapaces de proporcionar coidados ás crías, de feito só lles
ofrecían un trato despectivo e neglixente. O mesmo investigador sinalaba,
“Xamais, nin nos
nosos soños máis retortos, pensamos que seriamos capaces de designar
substitutos que fosen tan crueis cos seus crías como as auténticas nais. A
ausencia de experiencias sociais fai que non sexan capaces de interactuar
socialmente coas súas crías. Unha das nais esmagou a cara da súa cría contra o
chan e comezou a comerlle os pés e os dedos. Outra machucou a cabeza da cría. O
resto, simplemente ignorounas”.
Estes experimentos
mostraron que a necesidade de contacto e protección é instintiva nas crías,
sendo esta sensación de afecto e seguridade máis importante para as crías que o
propio alimento. Ademais, mostrou os efectos do illamento, total ou parcial,
sobre o desenvolvemento cognitivo-emocional dos monos, destacando que ningún
dos suxeitos experimentais mostrou diferenzas no afrontamiento desta situación
de illamento. Os monos máis activos e extravertidos sufrían as mesmas consecuencias
que outros, concluíndo que as características de personalidade dos suxeitos non
supuñan un factor de protección para os efectos da depresión (illamento,
soidade).
Fonte: No sólo Freud