O Goberno non puxo en marcha as grandes medidas prometidas tras os casos de
acoso e agresións escolares que sacudiron España.
El país
Unha nena de oito anos recibiu a semana
pasada unha malleira no patio do colexio. A cuadrilla que a golpea, todos adolescentes,
chámana “marimacho” por xogar ao fútbol. En Bizkaia, esta mesma semana, a fiscalía pide tres
anos de liberdade vixiada para
un menor, de 16 anos, que deixaba frases intimidatorias a unha compañeira de
Bacharelato. “Cravareiche un coitelo e quedareime a contemplar como te desangras”, escribiulle. Son os dous últimos exemplos da violencia que se vive
nas aulas, que volveron a conmocionar a unha sociedade cada vez máis sensible
aos casos de acoso escolar, que se denuncian tamén con máis frecuencia, como no
seu día pasou coa violencia de xénero.
Pero aínda falta camiño por percorrer. O Observatorio Estatal
da Convivencia Escolar non
se reúne desde 2011, o grupo de traballo para a revisión de protocolos que
propuxo o ministro Wert non se chegou a formar e o plan nacional
pola convivencia escolar non avanza como debese. O acoso escolar nin sequera se mediu con
datos oficiais recentes. O acoso escolar afecta a un 4% de alumnos en España. É
a última cifra que manexa o Ministerio de Educación e provén dun traballo — Estudo estatal sobre
a convivencia escolar na educación secundaria obrigatoria— impulsado polo propio ministerio en 2010
con máis de 40.000 enquisados (23.100 estudantes, 10.980 familias, 6.175
docentes e 413 equipos directivos).
Estudos máis recentes de entidades particulares elevan a porcentaxe: un de cada 10 nenos
asegura habelo sufrido,
segundo un informe de Save the Children. A elas acósanas máis, segundo outro traballo da Fundación Anar, que
denuncia tamén como as redes sociais agravan o problema porque o ciberacoso permite ataques durante 24 horas ao día e sete días á
semana. Fronte a isto, as actuacións do Goberno producíronse movidas por
acontecementos dramáticos.
O caso Jokin
21 de setembro de 2004. Jokin, de 14 anos, tírase desde o alto
da muralla de Hondarribia (Guipúzcoa)
despois de sufrir en silencio durante meses os ataques dun grupo de compañeiros
de clase. A súa morte fixo visible o problema do acoso escolar en España.
Por
mor de entón, as comunidades autónomas comezan a elaborar os seus propios
protocolos de actuación porque elas son as que se encargan, xunto cos centros
educativos, da vixilancia, sancións e medidas correctoras na convivencia escolar.
Pero, en paralelo, o Goberno púxose tamén ao choio. En 2007, constituíu coas
comunidades autónomas o Observatorio Estatal
da Convivencia Escolar para
impulsar a investigación destes casos e facilitar o intercambio de experiencias
e de materiais entre colexios e comunidades.
O pleno deste organismo —presidido polo ministro de Educación e no que
participaban comunidades, profesores, familias, representantes do ensino
privado e oito expertos acreditados— debía reunirse polo menos unha vez ao ano,
como consta en o Real Decreto da súa creación. A última reunión foi o 1 de xuño de 2011, cinco
meses antes das eleccións que deron o Goberno ao PP. Os integrantes do
observatorio pediron reunións desde entón sen éxito. “Reclamámosllo aos dous
ministros, a [José Ignacio] Wert e a [Íñigo] Méndez de Vigo. O seu equipo
respondíanos que si, pero aínda seguimos esperando. Creo que non nos queren
convocar porque non queren que lles digamos que van polo camiño equivocado”,
explica José Luís Pazos, presidente da confederación de pais da escola pública,
a Ceapa.
Morte a un profesor
20 de abril de 2015. Un alumno de 13 anos irrompe no instituto Joan
Fuster de
Barcelona armado cunha
ballesta e mata a un profesor. Ao día seguinte, o Ministerio de Educación que entón encabezaba José Ignacio Wert anuncia un grupo de
traballo para
detectar a violencia nas aulas. Propuxo estudar que elementos de mellora
podíanse introducir nos protocolos rexionais sobre convivencia “para a
prevención e detección de problemas de violencia nas aulas”. Houbo algunhas
reunións para pór datos en común , pero non se concretou ningún cambio. “Fíxose
un compendio de boas prácticas pero non se chegou a formar un grupo de traballo
para a revisión de protocolos como tal”, explica un conselleiro rexional de
Educación.
A carta de Diego
18 de xaneiro de 2016. Os pais de Diego, un menor de 11 anos que se
suicidou uns meses antes, fan pública a súa carta de despedida. “Xa non aguanto ir ao
colexio e non hai outra maneira de non ir”, deixa escrito. Catro días despois, o actual ministro de
Educación en funcións, Méndez de Vigo, presentou no Consello de Ministros
o borrador dun plan
nacional pola convivencia escolar, que incluía con 70 medidas. O ministerio destacaba 16 actuacións das 70
anunciadas na nota que ofreceu sobre o borrador. Tres xa existían cando se
presentou (como o rexistro central de delincuentes sexuais, creado a instancias
do Ministerio de Xustiza ou o citado Observatorio Estatal da Convivencia
Escolar). Nove meses despois, hai outras 11 das que Educación considerou máis
importantes que non se puxeron en marcha. Só unha foi promovida: a emisión dun
selo de Correos específico “para concienciar na loita contra o acoso escolar”.
De forma "inminente" comezará a funcionar o teléfono de atención
a vítimas do acoso escolar anunciado tamén entón, cuxa tramitación se atrasou
despois de que se presentasen polo menos dous recursos durante o procedemento.
O contrato é finalmente para un call center que ofertou unha
rebaixa de máis de 200.000 euros polo servizo, até os 398.872 euros anuais.
Segundo recolle o prego de condicións dese contrato, ofrecer o prezo máis baixo
supón a metade da puntuación final no concurso nun servizo cuxo fin último é a
protección do menor.
O citado portavoz engade, a preguntas deste xornal, que as medidas
previstas no plan anunciado en xaneiro enmarcáronse como propostas do Goberno
de face a un futuro Pacto Nacional pola Educación”. “En ningún caso anunciouse
que fosen medidas que se ían a levar a cabo de forma inminente”, sinala por
escrito. Con todo, cando se fixo o anuncio en xaneiro, Educación facilitou a
este xornal distintas datas de posta en marcha para
algunhas desas iniciativas sen citar que dependesen do pacto e engadindo que o orzamento para
polas en marcha —cuxa contía non concretou— sairía do programa de cooperación
territorial, que inclúe 40 millóns para distintas iniciativas, como idiomas, ou
FP dual, entre outras.
O rexistro dos casos
É o caso do anunciado rexistro estatal con casos de acoso escolar e outros
episodios de violencia nas aulas. Educación comprometeuse a ter os primeiros
datos en xuño. Esta medida “esixe un desenvolvemento lexislativo que un Goberno
en funcións non pode aprobar”, explica o portavoz, que lembra que cando se
estimou esa data non se prevía que a formación de Goberno se fose a atrasar máis
de 10 meses, como está a ocorrer.
O borrador incluía tamén a celebración anual dun
Congreso Estatal de Convivencia Escolar para presentar estudos e investigacións
internacionais, un simposio que tampouco se convocou até a data. Educación
sinala que esta medida está prevista no calendario de aplicación do plan (cuxas
datas non son públicas) “para a súa execución a partir de 2017”. Tampouco hai
constancia de que se puxo en marcha a Rede Estatal de Escolas
Tolerancia Cero para dar un recoñecemento a centros con plans e
proxectos de participación propios nin o manual de apoio ás vítimas de
violencia escolar que debía elaborar, segundo o documento do ministerio, un
grupo de traballo do Observatorio Estatal de Convivencia Escolar, ese mesmo que
non se reuniu no últimos cinco anos.