Catedrático de Universidade e escritor, o especialista advirte de que o confinamento terá consecuencias negativas nos hábitos dos menores.

El país

Francisco Mora, doutor en Neurociencia pola Universidade de Oxford e catedrático emérito de Fisiología Humana na Complutense, cre que hai moito “charlatán” falando de neuroeducación. E  iso “desbarata a credibilidade do moito que se pode dicir” sobre como o cerebro actúa durante a aprendizaxe, protesta. Moura (Selecta, 1945) atraeu o interese de moitos lectores fai nove anos co seu ensaio Neuroeducación: Solo se puede aprender aquello que se ama e agora repite a fórmula con Neuroeducación y lectura: de la emoción a la comprensión das palabras (Alianza), libro no que se mostra moi crítico coa escola española.

Pregunta. Si o cerebro non está preparado até o seis ou sete anos para aprender a ler , por que  moitas escolas españolas ensinan en infantil?

Resposta. Pola pretenciosidad que temos neste país do listo que é o meu neno. En Finlandia déronse conta de que aos sete anos ensínase a ler  experimentando desde a alegría, hai unha recompensa: o pracer de ler. As áreas do cerebro e as redes neuronais que codifican para ler non están maduras para todos os nenos á mesma idade, si [estano para todos] ao seis ou sete anos. Transpira ignorancia non adoptar a metodoloxía científica da educación. Xa está ben de tanta opinión.

P. A educación online pódese manter no tempo? 

R. O mestre é insubstituíble. Ti non podes educar a un neno cunha pantalla. É imposible. A humanidade do mestre ten que estar con todos os seus matices emocionais. Na pantalla o que ves é un rumbo de face e o que significa a expresión oral e a súa voz, pero pouco máis.

P. Tan mala é a pantalla?

R. Non se pode estar atento máis de 20 minutos a unha pantalla. Porque, dalgunha  maneira, todo o que é aprender e memorizar significa unha imaxe polisensorial. Menos o tacto, necesítase todo o demais, e a pantalla non proporciona ningunha emoción. Cando ti falas ao computador, dásche conta de que non estás a falar a humanos, no sentido das caras, dos seus sorrisos... Si se pode utilizar o telemático para cousas concretas, para un seminario, para aspectos complementarios…

P. Pero tampouco cre que a atención dure moito máis nunha clase presencial.

R. O foco atencional non é que ti prestes atención 10 minutos mentres les. Son escintileos que se acenden e apáganse e  iso ten que ver coa fluidez da lectura de cada un. Cada escintileo vén durar entre 60 e 200 milésimas de segundo,iso repítese constantemente e aos 20-30 minutosempeza a romper. En clase, cada 10 minutos, hai que romper o discurso estritamente académico cunha anécdota que non dure máis de minuto e medio ou un chiste non barato… Está rexistrado que entón volve subir a atención.Eu sigo tendo na Complutense unha materia optativa sobre como funciona o cerebro e véxoo. Aos 30 minutos o boli do alumno cae si non fas nada.

P. O confinamento pode pasar factura escolar?

R. Si, pero non patolóxica, senón en forma de deficiencias na educación, é dicir , nos valores, as normas e os hábitos. Os hábitos éticos só se poden crear nos primeiros anos de vida porque, se os  aprendes logo, dunha maneira inconsciente no autobús sentas no sitio reservado aos maiores e só te levantas si entra alguén maior.

P. Pero estes valores e hábitos pódense aprender en casa.

R. Hai un fallo na educación de valores, normas e hábitos éticos porque a relación das familias cos colexios é esquizofrénica. Non se poden ensinar valores A no colexio e B na familia. No futuro terase que institucionalizar os encontros co mestre para falar de que se lle ensina en ética en familia e no colexio a idades  moi novas. A contradición xamais afianzará no cerebro dun neno un hábito ético.

P. Un estudo de Acción Maxistral e as universidades de Granada e Málaga revela que ao 76% de docentes e pais preocúpalles a falta de motivación dos alumnos o próximo setembro.

R. Os nenos que tiveron  dispersión durante a pandemia, dalgunha  maneira, inicialmente van ter problemas. Iso está claro. Pero vai depender moito do profesor que eses problemas  iniciais teñan influencia a longo prazo .

 P. É máis importante ter menos alumnos en clase ou un docente inspirador?

 R. O mestre é vital. A atención executiva fórmana redes neuronais da cortiza cerebral, pero tamén do tronco encéfalo, porque ten que ver coa recompensa: o pracer de escoitar a unha persoa. É fundamental como di o mestre as cousas e que tons emocionais emprega para que sexa atractivo.

 P. Volver centrar aos alumnos vai levar meses?

 R. Estar catro meses encerrados destrúe os hábitos e, en   boa medida, en nenos tan plásticos quizá aínda máis. Somos xente cunha estrutura do día a día moi repetida: levántome, almorzo, vou a clase, teño os meus amigos… Iso, no confinamento, sobre todo cando hai un forte compoñente emocional —como é o caso dos nenos— é destrutivo. E nesa dimensión poida que  teña un impacto negativo. Durante canto tempo? É difícil de avaliar, pero que está aí como problema é máis que evidente.

 P. De modo que os escolares son o segmento máis afectado cognitivamente?

 R. Non, os maiores. O seu mundo enteiro está alimentado pola emoción e, si as relacións emotivas cos fillos ou os amigos cérnanse, a deterioración mental acelérase dunha maneira escandalosa. Iso non o souberon ver nesta pandemia. Os hábitos rompéronse e a plasticidad cerebral a esas idades custa.

P. Si o estado de ánimo ou físico determina o que extraemos dunha lectura, tamén que se lea nunha pantalla e non nun libro físico?

R. Até onde empezamos a saber a lectura de Internet nos mozos, que é constante, rompe o foco atencional executivo que se necesita para estudar que é relativamente pausado. Mentres que en Internet sáltase dunha temática a outra  e  iso vai en deterioración da progresión de estudo do novo.