A Consellería de Educación matriculou durante dous cursos á pequena nun centro de educación especial contra o criterio dos seus pais, que querían unha aula ordinaria; a xuíza afea ao Goberno rexional que non esgotase as posibilidades de inclusión.
Carmen e Nacho sabían que tiñan razón. Que a súa filla Athenea ten dereito a estudar nun colexio ordinario como o tres querían, e non no de educación especial que lles impuxo a Comunidade de Madrid e onde pasou dous cursos. Pero custoulles cinco anos que nunca volverán e uns miles de euros –que tampouco– que lles recoñezan o seu dereito.
Non foi a Consellería de Educación. Ante a falta de resposta administrativa, a familia acudiu á Xustiza e gañou: unha xuíza sentenciou o pasado luns que os responsables educativos madrileños, a instancias dos técnicos, vulneraron o dereito fundamental de Athenea á educación inclusiva. A menor, de 14 anos e con graves secuelas derivadas da operación dun tumor cerebral cando apenas contaba con 23 días de vida, poderá ir a unha clase ordinaria co resto dos seus compañeiros, cos apoios educativos que requira.
A xuíza recorre na sentenza aos argumentos xa coñecidos en causas deste tipo, que empezan a ser habituais nos xulgados e van caendo – non todas– na mesma dirección, creando un corpo xurídico que inclúe sentenzas do Tribunal Supremo e o Constitucional. Moi resumido, a mensaxe é: "A administración educativa (...) debe razoar (...) por que se opta polo excepcional –a escolarización en centros de educación especial–fronte ao ordinario", segundo escribe a maxistrada citando a (xa famosa no mundo) sentenza do TS 4521/2017, de 14 de decembro de 2017.
Tanto a familia como a psicóloga que avaliou a Athenea como o avogado, Juan Rodríguez Zapatero, destacan que a sentenza "considera que o informe psicopedagóxico que se realizou polo equipo de orientación [o que estableceu que Athenea tiña que escolarizarse na educación especial] non estaba axustado á normativa e non tiña validez legal", segundo explica o letrado. "A sentenza pon de manifesto un déficit estrutural do noso sistema educativo cos alumnos que máis necesidade de apoio teñen", explica Rodríguez Zapatero, "que é a forma en que se realizan eses informes pedagóxicos e as carencias que teñen". Neste caso, a xuíza destaca que o apartado das medidas curriculares que se tomaron con Athenea estaba en branco. Non houbera ningunha.
Porque a administración (case) nunca esgota os recursos posibles e "non desproporcionados" que debe proporcionar antes de derivar á educación especial, tal e como establece a Convención da ONU sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade á que España se adheriu e que por tanto é lei, e como tratado internacional só está por baixo da Constitución.
"Gañamos,
pero perdemos "
O problema pode
darse porque en ningún sitio está especificado que significa "recursos non
desproporcionados". Segundo Carme Fernández, psicóloga da Fundació Gerard
especializada nestes casos e que
participou no xuízo, sempre que os recursos estean dirixidos á inclusión
educativa non serán desproporcionados. "Si a finalidade é a inclusión, si
os medios son adecuados, necesarios e van ser eficaces para esa inclusión, non
existe desproporción", explica. "O esgotamento das posibilidades de
inclusión vainos a levar a que si as
administracións puxesen todos os medios que coñecemos, non habería ningún caso
–nin un– que necesitase un centro de educación especial. Estamos a achegarnos a
iso . E é real, púideno comprobar", asegura.
Un xuíz dá a razón á familia de Athenea: poderá acudir a un colexio ordinario.
"Non te
imaxinas como durmín tras anos de tanto
desprezo e negarme", conta Carmen cun alivio e unha alegría polo fallo
xudicial que desbordan o teléfono. "Estou moi agradecida a todo o equipo
xudicial, que non pareza o contrario", comeza, "pero a Xustiza debe
ter presente que estas sentenzas chegan case sempre tarde e que as persoas que
provocaron este atraso van entrar mañá a
o seu despacho sen asumir responsabilidade algunha", lamenta.
Do "non vai
ouvir" ao oído absoluto musical
Athenea naceu cun
tumor cerebral. Foi operada ao tres semanas, pero no hospital sufriu unha
infección que lle deixou secuelas moi graves. "Non vai ver, ouvir nin
andar", tivo que escoitar Carmen. Pero ese diagnóstico resultou errado.
Moi amodo, con moito traballo, a nena empezou a ver. A ouvir. A manter o equilibrio. A andar.
Con estas vimbias e os problemas que orixina unha situación así estivo Athenea escolarizada nun colexio privado até 4º de Primaria. Ese ano, era 2017, tras unhas agresións que sufriu a pequena no centro (segundo a versión da familia), os seus pais decidiron cambiala de colexio. Entón o inspector José Antonio Guijarro díxolles que farían un informe danena para decidir que era o mellor para ela.
O rexeitamento da familia a esta decisión traduciríase en que a pequena quedaría sen escolarizar, segundo conta Carmen que lle dixo a Directora da área Territorial Madrid Capital, Coral Báez, tras unha reunión. "Nesa cita leuse o expediente enteiro diante de min. Non llo leu, a pesar de que eu recibira unha carta coa súa firma denegándonos todas as medidas que pediramos".
"É unha
profecía autocumprida"
A psicóloga
Fernández, da Fundació Gerard, emitiu outro informe que desmontaba os
argumentos da Comunidade de Madrid e que a xuíza cita en a súa sentenza entre os argumentos para dar
a razón á familia. Fernández, que xa participou en varios xuízos similares a
leste, explica que "o informe psicopedagógico [que emitiu a Comunidade de
Madrid] non avalía as medidas que se tomaron, senón que se centra nos déficits
da alumna para non poder seguir na modalidade ordinaria. Baséanse nos criterios
persoais de quen fai o informe. No canto de acreditar algo elogo tomar a
decisión educativa, fano ao revés. Toman a decisión e logo xustifícana. É unha
profecía autocumplida".
Carmen, a nai, máster en Psicanálise e perito xudicial, profunda nesta cuestión. "Os equipos de valoración quedáronse un pouco obsoletos", opina, "teñen uns persoais para facer os informes das que se desprende avontade de discapacitar, mesmo antes de coñecer ao neno".
Fernández, moi satisfeita coa sentenza, destaca que "recolle estes aspectos de forma máis explícita que outras, concreta moito por que non se acreditou oesgotamento das posibilidades, que non se razoou que o que necesita Athenea sexa unha carga desproporcionada".
A sentenza, que recolle a xurisprudencia previa e copia parágrafos enteiros da sentenza do Supremo, explica que "do informe psicopedagógico" que realizou a Comunidade de Madrid "despréndese que deas 2007 a 2017 non se realizaron medidas curriculares con Athenea (...), non precisa a intensidade dos apoios que recibiu (...) e tampouco –o que constitúe unha cuestión esencial– non hai (sic) valoración nin avaliación dos resultados e das medidas adoptadas co obxectivo da inclusión".
Continúa a xuíza: "Outro aspecto relevante que evidencia que non se esgotaron todas as posibilidades de inclusión (...) é que quedou plenamente probado que non se adoptaron as medidas educativas adecuadas para desenvolver e potenciar as capacidades positivas que ten Athenea. Sen ter en conta as súas capacidades auditivas e musicais".
A continuación, cita o informe dun neurólogo que afirma que para a formación de Athenea "é aconsellable potenciar aquelas áreas nas que destaca" e recomenda "que a súa educación secundaria se enfoque a súa educación en música".