La Voz de Asturias
O colexio de Lugo de Llanera aplica esta nova pedagoxía nas clases de
Matemáticas, coa asesoría do profesor universitario Luís Rodríguez. Un
concertado da conca comezará o próximo curso.
Repetir en voz alta a táboa de multiplicar até memorizala a lume é xusto o
contrario do que fai o método Singapur, o famoso sistema que se aplica nas
clases de Matemáticas deste país asiático, que obtén uns resultados de
referencia. A base desta revolucionaria estratexia de ensino consiste en
substituír a tarefa reprodutiva pola produtiva, con tres fases de traballo
diferentes: manipulativa, pictórica e, por último, abstracta. Esta pedagoxía
ligada á innovación chegou a Asturias. Xa se está aplicando nas clases de
Infantil e Primaria do colexio público de Lugo de Llanera, grazas á súa
colaboración co profesor de Didáctica da Matemática, Luís Rodríguez, que
ademais está a tentar montar un grupo de investigación para a innovación na
educación matemática na Universidade de Oviedo. O centro de Llanera foi o
primeiro. Pero tamén está a barallar sumarse a esta corrente un centro
concertado da conca, en concreto o Beata Imelda-Santa Tomás, da Felguera, que
recibiu a asesoría dun especialista de Alcalá de Henares.
O colexio de Lugo de Llanera está a aplicar a estratexia do método
Singapur pero non o método en si. Non se trata dun trabalinguas senón
dunha realidade distinta. O método Singapur ten un currículo en
Matemáticas máis pequeno que o español, é dicir, teñen menos materia e require
de máis tempo para a aprendizaxe. Ademais, conta con materiais e libros propios
que ten un custo económico elevado.
Así que o que está a facer o centro é
utilizar a súa base pedagóxica. Explícao tanto Luís Rodríguez como o
director, Jesús Riesco. A súa estreita colaboración foi esencial para levar a
cabo o proxecto. Riesco deseñou un proxecto de dirección no que
propuxo crear grupos de traballo para aplicar a innovación en dúas áreas ben
distintas, a lingüística e a matemática para mellorar as competencias dos
alumnos. O contacto con Luís Rodríguez produciuse grazas a unha docente en
prácticas, que estaba a facer un traballo de fin de grao ligado ás
investigacións do docente universitario. Xuntos marcaron un novo camiño.
Os equipos de traballo reúnense todas as semanas pero as clases con
Luís Rodríguez organízanse unha vez ao mes, unha hora antes de comezar coa
súa xornada, ás 8,30 da mañá. Rodríguez trasladoulles toda a teoría deste
sistema pedagóxico pero tamén lles orientou para a elaboración de materiais e
para resolver problemas concretos que se atoparon no desenvolvemento das
clases. Jesús Riesco asegura que xa está a fornecer efecto. «Todo o
alumnado mellora, os que teñen un nivel baixo, medio e alto. É unha metodoloxía
moi inclusiva. Cada un dentro das súas posibilidades avanzou», recoñece. Pero
hai outro aspecto mesmo máis importante. Aprenden xogando, así que os
estudantes perden ese ancestral medo á clase de Mates.
O sistema
Luís Rodríguez explica que se aparca de maneira definitiva esas clases
que consisten en facer unha e mil veces o mesmo exercicio, en repetir fórmulas
ou cantar táboas de multiplicar. Pásase de programar tarefas reprodutivas a
tarefas produtivas. Isto supón que aos alumnos non lles pon exercicios senón
que se lle expoñen problemas prácticos que asocian a un comportamento ou
situacións que recoñecen. É, por tanto, a aplicación práctica a que inspira
desde o principio a clase. «É sempre moito máis aberto e máis intuitivo», conta
o profesor universitario. Tamén máis colaborativo. Jesús Riesco, explica que un
mesmo problema pode ter diferente solucións, así que os alumnos expoñen
alternativas e aprenden non só do seu propio razoamento senón tamén dos dos
seus compañeiros. Fomenta un espírito colaborativo e construtivo.
Xa sexa en Infantil ou en Primaria, os dous ciclos que se imparten en Lugo
de Llanera, o método Singapur consta de tres fases. Primeiro
hai unha etapa manipulativa, na que non hai ningunha referencia aos conceptos
matemáticos. Aquí os estudantes traballan con fichas, bloques ou ceras; crean
unidades, divídenas, forman grupos,... Suman, restan, multiplican e dividen sen
sabelo. Algo similar ocorre no segundo paso. Realizan todas esas operacións a
través de representacións pictóricas, de debuxos. Riesco pon un exemplo.
Entréganlles unha lámina con doce árbores e pídenlles que tracen círculo de
catro en catro. A dificultade depende da idade e do currículo do curso.
Non se enfrontan a unha operación matemática ao uso até a parte abstracta. Aí é
cando comezan a traballar cos números. «Como xa os manipularon e debuxado para
eles é moito máis sinxelo. Enténdeno mellor», reivindica Luís Rodríguez,
un fiel defensor deste tipo de innovacións pedagóxicas.
Como se fan os materiais
Riesco apunta outro dato crucial para o seu proxecto de centro: «É
unha metodoloxía inclusiva de verdade. Non queda nunha mera intención».
Foméntase o pensamento lóxico, a elaboración de estratexias. «É un sistema que
xera moita riqueza», argumenta con vehemencia. Cos máis pequenos, os de Infantil,
céntranse máis na fase manipulativa, moi similar aos xogos. Nos maiores, a
parte da abstracción gaña máis peso. Como non é o método Singapur puro,
o currículo é o mesmo que teñen en calquera outro centro, aínda que
adaptado. No entanto, o director recoñece que mediante estes xogos chegaron a
resolver, sen sabelo, ecuacións de primeiro grao que son típicas de Secundaria.
Mesmo se traballa a estatística e a probabilidade desde Infantil, algo moi
pouco habitual a esas idades.
Os libros de texto non se suprimen de todo pero apárcanse. «Os manuais non
son a biblia», apunta Riesco. Isto supón que os docentes teñen que recorrer a
outras estratexias e preparar as súas propios materiais. Fano tanto no grupo de
traballo como no seu tempo libre. «Está claro que require dun
sobresforzo pero merece a pena e aquí en Lugo de Llanera temos un equipo
fantástico», argumenta. Nas fotografías que acompañan esta información aparecen
algunhas desas sesións de preparación de material e as profesoras de Infantil
Laura Cadrado Vigil e Pilar Martínez García mostrando os seus avances.
Tamén hai alumnos de Primeiro utilizando os xogos preparados polo profesor
Carlos Gil Martín. Para o centro non é moito máis caro que o método
tradicional. Utilizan os coñecidos como bloques lóxicos, balanzas de masas e
numéricas, cubos unilink, escarvadentes fichas, debuxos, taboleiros que
pintan,... «Tamén facemos exercicios con escarvadentes e unímolos con
gomas que compramos até nos chineses. O investimento xa ves que non é moi
grande», comenta de maneira moi gráfica.
Os alumnos aprenden xogando mentres o perden o medo a unha materia que
sempre se considerou un óso. Pero, que pensan os pais? O proxecto está aínda
nunha fase inicial e experimental, así que aínda non se puideron rexistrar
grandes cambios. Os docentes informaron ás familias nas reunións e a directiva
da asociación de pais está ao corrente e moi satisfeita coa iniciativa. No
entanto, vai ser necesario que o sistema se asente para chegar a grandes
conclusións. De feito, non só estase innovando en Matemáticas. Tamén o fan coa
área de lingüística e de face ao próximo curso hai outro proxecto sobre a mesa
para desenvolver o pensamento computacional. «Quen non teña pensamento
computacional será o analfabeto do futuro», argumenta Jesús Riesco.
Proxectos de futuro
O labor de Luís Rodríguez, o profesor universitario que sentou as
bases de todo este proxecto, aínda non concluíu. Para o curso que vén a súa
contribución será mesmo máis ambiciosa. A idea é que tamén comecen a colaborar
alumnos dos graos da Facultade de Formación do Profesorado. O plan de Rodríguez
é que a experiencia no colexio público de Lugo de Llanera sirva para mellorar a
formación dos futuros docentes e que poidan aprender desa aplicación de o método
Singapur nas aulas asturianas. Espera poder trasladar o traballo ás
clases de Maxisterio e crear unha comunidade de aprendizaxe e investigación,
integrada polos docentes do centro e polos seus estudantes. Veranse os
resultados na aula, proporanse métodos de mellora, analizaranse novos recursos
educativos... Abriron unha porta que lles leva a un territorio case
inabarcable.
No entanto, Rodríguez defende a tarefa desenvolvida por profesores e
mestres asturianos. Sinalan que moitos xa aplican nas súas clases de
Matemáticas, sen porlle nome, técnicas que se inclúen dentro de o método
Singapur, con xogos e exercicios prácticos que serven para motivar. O
problema é que no país asiático o currículo é máis pequeno «e non se pode
ensinar 20 veces máis cousas igual de ben», puntualiza. O concepto é
sinxelo. Aprenden a multiplicar, por exemplo, até por dúas cifras. A partir de
aí, xa recorren á calculadora.
Luís Rodríguez traballa para crear un grupo de investigación estable
na Universidade de Oviedo, dentro do departamento de Educación pero ligado á
estatística. Sabe que hai moito terreo para traballar e moitos docentes
vocacionais con ganas de innovar.