Unha aula en
condicións óptimas mellora até un 25% o rendemento dos alumnos.
Un estudo da
universidade británica de Salford considera claves a iluminación, o mobiliario
e os espazos entre clases.
A implantación de
novos métodos pedagóxicos obriga aos colexios a transformar tamén as salas
pouco polivalentes.
el Periódico
Co avance da nova
escola e a implantación de novos métodos pedagóxicos en colexios e institutos, as aulas catalás comezaron a
eliminar filas de pupitres, tarimas e encerados. Desaparecen, aos poucos , as lousas, a mesa para uso exclusivo do
profesor e aqueles computadoras situadas ao fondo da clase. Para acabar coas
pouco polivalentes aulas actuais, o seguinte paso deberá ser a modificación da
iluminación, das cores das paredes, dos sistemas de climatización e até do
número de enchufes por aula. Así o constatan pedagogos e arquitectos, que
subliñan que cada vez existen máis evidencias científicas do efecto positivo
que ten a calidade da contorna educativa sobre os alumnos. Unha das
investigacións máis recentes –e máis exhaustivas tamén- é a que realizou a
universidade británica de Salford, que concluíu
que unhas boas condicións ambientais na aula poden mellorar en até un
25% o rendemento escolar dos mozos.
Así son as novas aulas abertas
Os investigadores
comprobaron, tras analizar o comportamento e os resultados de case un milleiro
de alumnos distribuídos en 34 aulas distintas de sete colexios do condado
inglés de Blackpool, que “a cor e a iluminación que predomina na clase, a
amplitude do espazo, un mobiliario cómodo e adaptado á aprendizaxe, a
existencia de zonas variadas onde desenvolver actividades pedagóxicas e os
espazos de conexión entre aula e aula (corredores, puntos de encontro)
conforman a contorna de progreso máis positivo”.
Unha aula en condicións óptimas mellora até un
25% o rendemento dos alumnos.
CALIDADE DO AIRE
Outros factores,
con menos relevancia nos resultados educativos son a sonorización (tanto o
ruído exterior como a sonoridad interior), a temperatura ambiental, a calidade
do aire e o que os autores do estudo denominan textura (as vistas ou paisaxes
que rodean o colexio e a calidade do patio), que se consideran elementos “de
impacto xeral e universal para calquera actividade humana”.
“Que un alumno
poida mellorar o seu rendemento nun 25% só introducindo nas escolas os
elementos citados nesa investigación significa que, por exemplo no caso da ESO, poderíase mesmo reducir un
ano a duración desta etapa de catro cursos”, destaca Xavier Aragay, director
xeral da fundación que dirixe as escolas das xesuítas en Catalunya e que xa transformou boa parte dos seus
colexios.
Entón, “por que,
mentres nos últimos anos cambiaron as bibliotecas, os museos e outros
equipamentos culturais, que melloraron
os espazos para dar máis protagonismo ao usuario, as escolas non
fixeron o mesmo?”, clama Jaume
Carbonell, pedagogo e exdirector de revístaa ‘Cadernos de Pedagoxía’. “Si nunha
vivenda é tan importante a luz natural, unha boa distribución dos mobles e das
habitacións, por que non o éaínda nas escolas?”, pregunta.
“Ao cambiar os
contidos e os métodos didácticos, ao transformarse as formas de traballar dos
alumnos, tamén os espazos escolares teríanse que estar a modificar”, reflexiona
Carbonell. Só algúns (moi poucos aínda) fixérono.
PEDRA ANGULAR DA
INNOVACIÓN
As novas aulas,
indica o pedagogo -que nos últimos anos visitou os colexios máis innovadores de
Catalunya (públicos e privados)- “son cada vez máis grandes, con espazos con graderías
e con distribucións que permiten
agrupar aos estudantes de modos distintos, segundo o tipo de actividade que se
estea facendo”. A transformación da aula é, en
a súa opinión (e con el coinciden
practicamente todos os expertos), “unha das pedras angulares da renovación
educativa”. Nestas novas aulas, destaca Carbonell, “o profesor deixou de ser o centro de atención ao que
obrigatoriamente se dirixen as miradas de todos os alumnos. Agora, a atención
está nos estudantes e é o profesor o que se vai movendo pola interior da aula,
supervisando o traballo do neno”, detalla.
Mentres a aula
vaise reorganizando, as escolas van derrubando tabiques. “O cambio de sistema
en que se acha inmersa o ensino obriga a un cambio de espazos”, afirma Carles
Francesch, arquitecto que se encargou da transformación que están a realizar as
escolas das Xesuítas en Catalunya .
LABIRINTO DE
CORREDORES
No colexio que a
orde relixiosa ten no barrio do Clot de Barcelona, por exemplo , “desapareceu o
antigo labirinto de corredores que había antes e abríronse espazos de conexión,
que aquí se chaman ágoras e que son puntos de encontro”, explica Francesch. As
cores dos muros mutaron do vello gris
aos brancos e as gamas cromáticas máis vivas, que se van atenuando a medida que
os alumnos avanzan cursos. "Nas aulas da etapa infantil habemos utilizado
cores máis intensas, mentres que para os maiores optamos por un verde claro", mostra o arquitecto
durante unha visita ás instalacións.
Aquí non hai aulas
de música nin salas para facer clases dereforzo escolar, senón espazos
polivalentes que, en lugar de tabiques de ladrillos teñen paredes de cristal.
Tamén desapareceron os despachos e as salas para cada departamento. Os
profesores desde este curso traballan todos xuntos nun gran espazo común,
"o que facilita, á súa vez, o
intercambio de información e de coñecementos entre os membros do
claustro", destaca Francesch.
Da escola-cuartel
aos colexios transparentes
A arquitectura
escolar “é froito dunha época, dunha maneira de entender as relacións entre
adultos e nenos e, por suposto , dun modelo pedagóxico”. “O edificio onde se
sitúa un colexio é un dos compoñentes que mellor definen que e como se aprende
nesaescola”, reflexiona o pedagogo Jaume Carbonell, sociólogo e pedagogo.
Desde a escola-cuartel
dos anos do franquismo, “pasando polos colexios relixiosos de inspiración
conventual e as denominadas academias de piso” até as construcións case
transparentes da nova onda pedagóxica, “a arquitectura escolar ha evolucionado
tanto desde un punto de vista tecnolóxico como formal”, constata Carbonell.
Antes de chegar a
isto , prosegue o especialista, existiron experiencias “moi interesantes” como
as escolas ao aire libre inspiradas na Escola
Nova de Adolphe Ferrière, que en Barcelona se concentraron na escola do
Bosc (en 1914), na do Mar e na do Parc do Guinardó. “A idea era que a
aprendizaxe do alumno estivese conectado coa praia ou coas árbores”, explica.
Máis tarde,
chegaron os grupos escolares da II República e do CENU (Consello da Escola
Unificada), “que renunciaban ás estruturas xerárquicas e disciplinarias” e que
apostaron por unha “escola situada preto de fábricas e talleres produtivos”.
“Eran colexios limpos, aireados, ben orientados e con amplos espazos nas aulas”. Tamén neses colexios, como ocorre agora, “o mobiliario
modernizouse e substituíuse a tarima do mestre e o pupitre tradicional por
mesas colectivas e espazos que permitían a mobilidade do profesor”, detalla
Carbonell.