ACOGIDA: El blog de J. Blas García
14 retos para a escola de hoxe
A escola sincrónica.
A educación actual continúa soportando unha carga de dogmas e usos anticuados. As nacións vellas padecen tantos anacronismos nos seus sistemas educativos como os estados novos que os herdaron como modelos importados. A historia da educación convídanos a unha dobre tarefa permanente: restitución e renovación á vez. Unha tarefa básica para sincronizar sociedade e escola de forma permanente.
A escola xusta.
É necesario a revisión do dereito universal á educación. Un dereito que está negado precisamente aos máis desherdados que son, por outra banda, os que máis o necesitan.
Na avaliación, precisamos o cambio das tendencias que orientan a recompensar sempre aos fortes, aos favoritos da sorte e aos conformistas e a reprobar e penalizar aos infortunados, aos lentos, aos inadaptados, aos individuos que son e senten diferentes.
Un camiño cara á equidad que en ningures se revela máis deficitario, que no papel desmesurado que xogan a selección, os exames e os diplomas.
A escola equitativa e inclusiva.
Asegurar oportunidades iguais a todos e cada un, non consiste en garantir un trato idéntico, senón en ofrecer a cada individuo un método, un ritmo e unhas formas de ensino que se lle axusten e acomoden. Tres retos: achegarse a capas de a poboación comunmente excluídas dos circuítos educativos, camiñar cara á personalización da aprendizaxe e eliminar a confusión que supón a igualdade de acceso á educación coa igualdade de oportunidades, coa mirada posta tamén en ensanchar o acceso ao ensino superior.
A escola alfabetizada.
A aprendizaxe de a lectura e a escritura non pode ser un fin en si mesma, senón só un medio para prolongar desenvolvemento educativo individual e para alcanzar o crecemento e a liberación persoal. A alfabetización funcional (na que hoxe incluímos a alfabetización mediática) deber transcender as competencias técnicas dos individuos para recalar no fortalecemento do seu instrumentación mental e o seu poder de comunicación eficaz.
A escola interdisciplinar.
Os contidos non deben constituírse como materias de ensino, senón como respostas globais, interdisciplinarias, a problemas concretos.
A escola científica.
O dominio de o pensamento científico e das linguaxes da ciencia é tan indispensable para o cidadán medio como o dominio dos demais medios do pensamento e da expresión: do dominio do real até chegar ao dominio dun mesmo e da adquisición do método científico até a formación da ética individual. Por iso, a escola que prepara para o futuro pon o acento máis na xeración de pensamento científico que na acumulación de coñecementos.
A escola diversificada.
A linealidad da escola xa non pode xustificarse nin desde o punto de vista dos resultados, nin desde o punto de vista metodolóxico. O importante non é saber que camiño seguiu o suxeito, senón o que aprendeu e adquirido. Así, é preciso promover, para o conxunto do ensino -postsecundaria e superior- unha diversificación moi ampla das estruturas, dos contidos e das categorías de usuarios.
A escola desformalizada e desinstitucionalizada.
Desformalización e desinstitucionalización como tendencias necesarias, que lonxe de ser incompatibles coa mesma idea de escola, transfórmanse en tendencias complementarias. Para iso é prioritario (I) a promoción da validez (académica e social) das vías formais, informais e non formais, intrainstitucionales ou extrainstitucionales; (II) a eliminación das barreiras artificiais ou anticuadas entre as diferentes ordes, ciclos e niveis de ensino e (III) a implantación gradual para a poboación activa de posibilidades da educación permanente e iterativa.
A escola tecnolóxica.
Para xerar un sistema educativo para todos convén modificar as estratexias, pasar do cuantitativo ao cualitativo, da imitación e reprodución á procura de innovacións, dun procedemento uniforme a procedementos diversificados en función das alternativas. Neste sentido a integración das (novas) tecnoloxías nas competencias docentes básicas e o uso delas na escola supoñen a incorporación da tecnoloxía aos procesos para aprender.
A escola centrada no alumnado
A nova ética da educación tende a facer do individuo o dono e autor do seu propio progreso persoal e cultural. A promoción da autodidáctica orientada (asistida) e o desenvolvemento de competencias de aprender a aprender como clave das novas relacións que se establecen entre os procesos de ensino e os procesos de aprendizaxe (entre os que incluímos a avaliación).
A escola formadora.
Modificar profundamente as condicións de formación dos docentes a fin de formar esencialmente educadores máis que especialistas na transmisión de coñecementos programados. Para iso é preciso compaxinar un primeiro ciclo de formación básica, seguido de ciclos de formación continua e permanente.
A escola que aprende e transfórmase a fondo.
A imaxinación creadora permanece illada porque a inercia do cotián frea a propagación das ideas e das experimentacións. Non basta con emprender reformas parciais é necesario innovar e chegar ás raíces e estruturas mesmas da educación. Así, é a propia institución educativa as encargadas de apoiar as iniciativas individuais, fomentar a innovación en cetros, divulgar as experiencias de boas prácticas e de favorecer a súa adopción e expansión noutros centros.
As reformas internas que non desexan malgastar enerxía e intelixencia colectiva necesitan de gran coordinación e concordancia entre as instrucións vindas “de arriba” e as iniciativas que parten “de abaixo”.
A escola que contaxia entusiasmo.
Os cambios requiren unha poderosa mobilización dos espíritos, das vontades e dos esforzos: só saberá aceptar o cambio quen participe na súa preparación.
A escola que investiga.
A luz achegada polas investigacións sobre o cerebro, os avances da teoría da información, os traballos sistemáticos dos institutos de lingüística e psicotécnica, os resultados obtidos pola psicoloxía de grupo e polos equipos de antropólogos culturais, os modelos construídos polos analistas de sistemas e os cibernéticos constitúen outras tantas adquisicións novas ás cales moitas veces só lles faltan mecanismos e medios de transferencia para vir a vivificar os sistemas escolares tradicionais e desenvolver a súa eficacia.
Modificar os programas de formación pedagóxica en forma que os ensinantes estean dispostos a asumir as funcións e os papeis novos que poidan incumbirles como resultado da difusión das tecnoloxías educativas.
