O centro público carece de libros e materias, mestura profesores e idades e
aposta pola psicomotricidade.
La Voz de Galicia
La Voz comeza esta serie sobre centros innovadores nun colexio público de
infantil e primaria, de poucos alumnos (120), en San Miguel de Deiro, unha
parroquia marítima de menos de dous miles habitantes nun concello tipo: Vilanova de
Arousa, 10.500 veciños e cinco centros de primaria.
Desde fai tres anos o novo equipo directivo, con Javier García á cabeza,
traballa para cambiar as cousas, e este curso deu o gran salto: non hai
materias, exames, deberes nin libros, e as aulas, cuxas portas están sempre
abertas, mesturan idades. «As clases son unha balsa de aceite e os rapaces
veñen con moitas ganas de traballar», di o director. Os pais apostan por este
sistema aínda que «ao principio dábanos algo de medo, de feito hai pais que
aínda teñen dúbidas», segundo recoñece Susana Varela, presidenta da ANPA. Ela
destaca «a ilusión dos profesores, que nos contaxian a súa esperanza»; polo
momento o seu fillo, que cursa segundo, «vai moi contento ao colexio».
¿Como se aprende no colexio San Miguel? Esta é a crónica dun día calquera,
neste caso o pasado venres.
Reflexionar, sempre
Á primeira hora, unha das dúas clases dos maiores (5.º e 6.º de primaria,
mesturados) está nun faladoiro literario. Son once nenos colocados en círculo
que charlan sobre A lección de August, que conta a historia dun mozo cunha
deformidade na cara. Os arousáns falan de como se debía de sentir, do
importante que é pensar nos outros antes de xulgalos e incluso un deles
reflexiona: «Tal vez pensó en dejar el mundo». Aos profesores impresiónalles
esta actividade: «Os rapaces déixanche sen alento, ¡ven as cousas dunha
maneira...!», recoñece Javier García, quen recalca a importancia destas sesións
para «mellorar a oratoria dos rapaces, a súa capacidade de análise e para
coñecelos mellor».
Mentres uns valoran que é sentirse diferente, en primeiro e segundo Jacobo
e Chus intentan organizar a xornada. Nestas clases sempre hai máis alboroto,
aínda que aos poucos se vai acougando; Chus, mestra substituta, recoñece que
este sistema «supón máis traballo» pero «é ideal, adáptaste ao neno».
Sábeno na clase de Matemáticas (ou contexto matemático), onde hai tres
grupos de alumnos (o cuarto está fóra, gravando un vídeo), e uns pelexan cunha
receita de empanada de mexillón. Durante quince días todo o colexio traballa ao
redor da alimentación, e aos pés da ponte da Illa alimentos e mexillón son
sinónimos. «Sempre buscamos temas da súa contorna, que eles vexan como
propios», di Sergio Rosales , o profesor que utiliza as cantidades dunha
receita para ensinar volumes e medidas e as súas conversións. Poucos metros
máis lonxe o contexto (aula) científico está en pé. Alí reina Amalia Estévez,
doutora en Químicas. Un grupo está a preparar un Trivial de alimentación e
outros acaban de zamparse un xantar saudable -«Queredes tomar algo?», invita
educadamente un alumno ante unha mesa con pans, biscoitos e zumes-, xusto
diante duns enormes debuxos que reproducen os aparellos do corpo humano -en
figuras de home e muller, indistintamente-.
A publicidade é arte
E chegamos ao contexto humanístico. Marwa e Antía, de sexto, comparten
pupitre con Cristhian e Iván, de quinto. Eles creen que a mestura de idades é
boa porque «te familiarizas con outra xente e enténdese mellor así»; elas
asenten e apuntan que «cando fas unha cousa non estás chapando, pero sábela
igual». O grupo comparte comprimido (están nun programa educativo de Samsung )
diante dun andel con coloristas caixas de mexillóns, porque como parte do
proceso han ter que crear packaging e publicidade.
As clases por contexto compleméntanse con outras por curso, hora e media ao
día, para asegurar conceptos propios de cada idade. Nin entón hai pupitres
individuais, porque «todo o grupo é responsable do traballo conxunto», di
García, quen recoñece que ese sistema «fai madurar aos rapaces» porque lles
obriga a estar pendentes e esixir aos seus compañeiros. Non é moi difícil
conseguilo: «Eles mesmos son os máis esixentes e non lles vale calquera cousa».
Iso nótase cando gravan un audio, como Valentina e Lea, que repiten un conto
varias veces ata que queda perfecto. Parece que a educación pública
finlandesa non é un mito. Está en Arousa.
As claves do centro
As clases unen dous cursos (4 e 5 anos, 1.º e 2.º de primaria, 3.º e 4.º, e
5.º e 6.º), de tal xeito que «un ano es ti o pequeno e ao seguinte, o maior»,
explica Javier García. «Está ben porque recordas o que xa tes aprendido», di
unha alumna de cuarto. Os de tres anos van á parte, xa teñen bastante con
adaptarse ao cole.
ABP. Ata terceiro, seguen a aprendizaxe baseada en proxectos (ABP).
Non se moven de clase e na aula teñen áreas: a matemática, as palabras, as
artes... Adoita haber dous ou ata tres profesores e os nenos aprenden as
operacións matemáticas con regletas ou con produtos naturais (unha abelá é unha
unidade, unha noz son dez abelás...).
Contexto. De terceiro en diante son os nenos os que cambian de clase:
á de contexto científico, matemático, lingüístico e humanístico. Están noventa
minutos e divídense en grupos, que se moven por diferentes áreas da aula
durante quince días, cando se esgota o tema a estudar.
Clases tradicionais, tamén. Os alumnos de primaria teñen tamén cada
día hora e media tradicional, só cos do seu curso.
Os venres, faladoiro literario. Os maiores charlan os venres sobre un
libro que lles propoñen os profesores. Son debates acesos e interesantes para
coñecer aos alumnos e ver como evolucionan como persoas.