O Trastorno Específico da Linguaxe (TEL), unha discapacidade de orixe
xenética e que se detecta desde os 2 anos, afecta a máis de 4.000 menores en
Galicia.
La Voz de Galicia
Un novo trastorno infantil aparece en escena en Galicia. Trátase do Trastorno Específico da Linguaxe (TEL), unha discapacidade que se coñece
desde hai anos pero que se fixo presente na nosa comunidade grazas ao traballo
que desde o 2012 comezaron unha serie de pais que organizaron a Asociación TEL Galicia (Atelga). Onte celebraron en Lugo unha xornada de concienciación
sobre este trastorno, que incluíu actividades lúdicas e coloquios.
Polo momento hai poucos estudos sobre a incidencia do TEL en Galicia,
pero si aprecian desde a asociación unha falta de formación de profesores e
pediatras para poder atallar este trastorno de orixe xenética desde as idades
máis temperás. Os primeiros síntomas comezan sobre os dous anos, aínda que o
diagnóstico final non se pode facer até os 4 ou 5 anos logo de descartar outro
tipo de trastornos (TDA, TDH ou dislexia, cos que comparte síntomas),
discapacidades psíquicas ou situacións de exclusión social.
«Con dous anos un neno ten que ter unha explosión léxica e ser capaz
de combinar palabras, do estilo de 'mamá casa' ou 'papá auga'. Con 18 meses
polo menos ten que usar máis de 10 palabras e con dous anos, entre 50 e 60»,
explica Mónica Vilameá, logopeda que traballa con Ategal. Os nenos con TEL
tamén teñen dificultades coa lectura, falta de comunicación con outros
pequenos, problemas de expresión gestual, hiperactividade ou problemas de
atención, entre outros síntomas.
Os estudos científicos apuntan que entre un 2 % e un 7% dos escolares
sofren o TEL, «aínda que hai poucos diagnosticados ou se lles inclúe noutras
etiquetas», sinala Vilameá. No caso de Galicia, máis de catro mil nenos sofren
este trastorno. A cifra pode ser inferior a outras comunidades debido ao
carácter bilingüe de Galicia. «Cantos máis idiomas coñeza o neno desde pequeno,
hai menos incidencia de Tel. Outro caso son os menores que son diagnosticados,
onde si é un problema engadido e é necesario enfocar o caso moito mellor»,
explica Vilameá.
Atelga aproveitou a xornada de onte para informar sobre este trastorno
pouco coñecido e para reivindicar das Administracións máis formación nos
colexios e centros sanitarios, así como pedir axudas ás familias para poder
afrontar os gastos do tratamento logopédico.
«Deime conta de que ao meu fillo pasáballe algo pero os pediatras
dicíanme: 'xa falará'»
Pilar Silva recolleu a testemuña na presidencia de Atelga do
seu fundador e actual vicepresidente, Elías Vázquez. No seu curto percorrido en
Galicia, a asociación está integrada por sesenta persoas, conta co apoio do
Colexio Profesional de Logopedas de Galicia e dispoñen de unha páxina web para
informar os pais sobre as enormes dúbidas que poden xurdir sobre o TEL. Dúbidas
que hai doce anos viviu en persoa a propia Silva co seu fillo.
-Cando tiña uns dous anos e medio deime conta que lle pasaba algo,
pero o difícil naquel momento era saber que pasaba. Cando ía ao pediatra
dicíanme: «xa falará».
-Entón son os pais os primeiros que teñen que estar en alerta?
-Si, porque a partir dos dous anos teñen que ter un mínimo de palabras
de uso común, sobre 50, e ademais construír frases con polo menos dúas
palabras. Todo o que non supere isto, hai que comezar a preocuparse. É
importante acudir a un logopeda que valore a gravidade do atraso na expresión
lingüística. Non hai que esperar, canto antes comécese coas terapias, máis
efectivas serán no futuro e menor incidencia terá no desenvolvemento do neno.
-Supoño que o primeiro problema é o descoñecemento?
-Total, porque ademais o seu diagnóstico é moi complicado porque hai
que ir descartando diversas variables. Non só é un problema na linguaxe, senón
no cálculo matemático, problemas de atención, certo grao de hiperactividade e
comportamentos bruscos. Todos xuntos no neno xéranlle un grave problema de
comunicación social que fai que se illen, poidan sufrir acoso escolar e
terminen cunha baixa autoestima, especialmente na adolescencia. Digamos que o
seu nivel de linguaxe e de entendemento é máis inmaturo, o que lle dificulta as
relacións sociais. Algo tan simple como un chiste ou unha broma, pódeno
interpretar mal. Non me imaxino un diálogo por wasap dun grupo de mozos cun con
Tel.
-Os ámbitos docentes e sanitarios coñecen o TEL?
-No caso dos centros, sempre depende do caso e do titor, que teñan
máis ou menos sensibilidade. Tamén a nivel de pediatría cada vez hai máis
formación, pero segue sendo escasa. En atención primaria os sanitarios non
dispoñen de ferramentas eficaces para detectar o TEL, por iso deberíanselles aumentar
os cursos para facilitar a detección do trastorno desde idades temperás. Os
logopedas si que teñen unha función crave, asesoran ás familias e orientan aos
pais a traballar-xogar en casa para motivar a linguaxe dos fillos.
-Pero iso custa diñeiro?
-É que o TEL é unha discapacidade que debe ser recoñecida pola
Administración. Desde a asociación pedimos que se certifique a discapacidade a
toda persoa que a solicite e que teña un diagnóstico deste trastorno. Mesmo,
que fose permanente, porque o TEL é un trastorno para toda a vida e os adultos
necesitan axuda para acceder a un emprego. A principios deste curso atopámonos
con problemas para solicitar a axuda para alumnos con necesidades educativas
especiais, porque nos esixen o certificado de discapacidade e moitos nenos con
TEL non o teñen, polo que as súas familias perden a axuda necesaria para
custear as terapias do logopeda.