Coral Elizondo
O creador do movemento maker é Dale Dougherty. En 2005 creou as Maker
Faires e a revista Make, unha feira e unha revista trimestral para dar
visibilidade aos proxectos DIY (Do It Yourself, Fágao vostede mesmo). Na charla TED de 2011, Dale Dougherty di que “todos
somos creadores. Nacemos creadores, temos esa habilidade de facer cousas, de
agarrar as cousas coas nosas mans… creamos cousas.“
Que supón o movemento maker na educación? Supón espertar a curiosidade, fomentar a creatividade, o enxeño;
supón explorar e crear. Pero supón, sobre todo, construír coñecemento,
compartilo, desenvolvendo desta forma habilidades de pensamento de orde
superior en todo o alumnado, porque “todos somos creadores,
todos temos esa habilidade de facer cousas”.
Crear supón combinar elementos nun patrón novo, propor solucións
alternativas. E que é iso senón estimular as intelixencias, fomentar o
pensamento crítico e preparar ao alumnado para un futuro incerto e cambiante?
Non esquezamos que un dos fins da educación é “a preparación para o
exercicio da cidadanía e para a participación activa na vida económica,
social e cultural, con actitude crítica e responsable e con capacidade de
adaptación ás situacións cambiantes da sociedade do coñecemento” (LOMCE; art.
2.k)
Existe actualmente unha tendencia a nivel global de compartir e crear
coñecementos. Habitualmente non só contamos o que facemos, senón como o
facemos. Esta é a nosa sociedade, esta é a nosa realidade. Entón… Por que non o
facemos tamén nas aulas, nos centros educativos? Por que non axudamos a todo o
noso alumnado a construír coñecemento e non só a consumilo? Por que non estimulamos
a expresión oral e escrita, pero tamén a linguaxe da imaxe, os medios e a
tecnoloxía co obxectivo de desenvolver o pensamento crítico e potenciar
prosumidores (1) fronte a consumidores? E para iso, por que non lles axudamos a
transformar a información en coñecemento, a pensar con eficacia, a facer
preguntas, a entusiasmarse, a aprender dos erros, a conectarse? …
O movemento maker debe entrar na educación para quedar. O movemento maker
permite tocar o mundo que nos rodea e pasar de coñecer e lembrar a CREAR e
CONSTRUÍR. Permite aprender facendo.
E como? Que podo facer na aula, no centro educativo, para unirme ao
movemento maker na educación, a un movemento que supón unha revolución, unha
#RevoluciónInclusiva?
NA AULA
Uso de metodoloxías activas que
desenvolven habilidades de pensamento de orde superior que requiren planificar,
producir, comprobar, aprender dos erros…, non quedándome só na memorización de
contidos. Refírome fundamentalmente a a Aprendizaxe Baseada en Proxectos da que xa falei en entradas anteriores. Os
produtos que presentamos ante unha audiencia son xa unha creación.
Pasar dunha aprendizaxe baseada en proporcionar
respostas a unha instrución baseada en facer preguntas. Non é a primeira vez
que utilizo os aforismos de Wagensberg para ilustrar algún aspecto concreto;
neste caso apóiase na importancia da pregunta fronte a respostas pechadas,
dicindo: “Cambiar de resposta é evolución, cambiar de pregunta é revolución”.
Jeannette M. Wing, vicepresidenta de Microsoft, no
seu artigo Computational
thinking (2006) sobre
o pensamento computacional, explica que este pensamento “implica
resolver problemas, deseñar sistemas e comprender o comportamento humano,
facendo uso dos conceptos fundamentais da informática” e destaca tamén
que é unha habilidade fundamental utilizada por todo o mundo. Pero que
implica desenvolver este pensamento nas aulas? Co pensamento computacional
estimúlase o pensamento lóxico, trabállase por retos, búscanse solucións
eficaces a un problema, desenvólvese a tolerancia á ambigüidade, a
flexibilidade e a persistencia. Como? por medio da programación (Scratch,
code.org), da robótica (arduino, leigo, mBot de MakeBlock, estímulos Scratch
con Makey Makey), de videoxogos (minecraft) ou do mobile learning.
O Pensamento STEAM nace coa idea
de potenciar as artes no movemento STEM (Ciencia, Tecnoloxía, Enxeñaría e
Matemáticas), engadindo aspectos relacionados coa creatividade, o pensamento
diverxente, a innovación e o deseño. O obxectivo é traballar as artes e as
ciencias dunha forma global, fomentando na aula proxectos interdisciplinares
que aúnen todas as disciplinas.
NO CENTRO EDUCATIVO
Transformemos os nosos centros en verdadeiros
laboratorios de innovación e investigación educativa, propiciando que as metodoloxías
activas sexan un dos acenos de identidade do
mesmo.
Transformemos os espazos e creemos
verdadeiros makerspaces que permitan agrupar ao alumnado máis
aló da súa idade cronolóxica para compartir recursos e coñecementos, traballar
en proxectos, en equipo, intercambiar experiencias e construír cousas. De
momento talvez como actividade extraescolar, pero logo… aí déixoo como un
reto. En educación é importante pasar de proxectos DIY (Do It
Yourself, Fágao vostede mesmo) a proxectos DIT (Do It
Together, Fágaos todos), fomentando desta forma o traballo en
equipo, a solidariedade, a colaboración, o respecto, a aceptación.
Compartamos nas redes sociais o coñecemento creado
no centro dando visibilidade aos produtos de todo o
alumnado.
Potenciemos o talento persoal do
todo o noso alumnado e creemos unha web onde poidan mostrar as súas propias
creacións maker, a modo da web instructables ou
outras parecidas.
Xeremos cultura de traballo e aprendizaxe
colaborativo e en rede con outros centros educativos, á vez que no
propio centro.
A MODO DE CONCLUSIÓN, que supón o movemento maker en educación?
Basicamente, o movemento maker supón preparar a todo o alumnado para
o exercicio da cidadanía e para a participación activa na vida económica,
social e cultural, con actitude crítica e responsable e con capacidade de
adaptación ás situacións cambiantes da sociedade do coñecemento, que é un
dos fins da educación, tal e como indiquei ao comezo deste artigo.
Supón desenvolver hábitos da mente ou condutas intelectuais
que van permitir a todo o noso alumnado ser capaz de enfrontarse á vida, a
tomar decisións adecuadas, a enfrontarse ás incertezas da sociedade de
coñecementos múltiples, pois como di Edgar Morin (2) “aprender hoxe é
dialogar coa incerteza“.
Comprobamos que por medio do movemento maker o noso alumnado crea,
inventa, toca o mundo, prosume, soña, pensa, explora… e con iso desenvolvemos
hábitos como a persistencia, o manexo da impulsividad, a habilidade para
escoitar con empatía e entendemento, o pensamento flexible, a reflexión sobre o
propio pensamento ou metacognición, a procura da precisión, o cuestionamiento e
formulación de problemas, a aplicación do coñecemento do pasado a situacións
novas, o pensamento e comunicación con claridade e precisión, a recollida de
datos con todos os sentidos, a creación, imaxinación, innovación, a reacción
con asombro e admiración, a aceptación responsable de riscos, a capacidade para
desenvolver o sentido do humor, o pensamento interdependiente, así como a
apertura á aprendizaxe continua, a unha aprendizaxe ao longo de vida.