Pérdese o 20% da clase pondo orde.
El mundo
Nin o tamaño da clase, nin o
número de computadores por aula, nin sequera as actividades extraescolares
inflúen na mellora dos resultados dos alumnos españois en desvantaxe
socioeconómica. A cambio afecta -e en moi elevada proporción- o clima de
disciplina que se alcanza na aula. Dio un estudo que publicou a Organización
para a Cooperación e o Desenvolvemento Económicos(OCDE) a partir dos datos
do último informe PISA.
A investigación, á que tivo
acceso O MUNDO, partía do feito de que os estudantes das familias
máis pobres tenden a obter moi baixos resultados nas probas de Matemáticas,
Comprensión Lectora e Ciencias que se realizan aos alumnos de 15 anos de 70
países. Que factores axudaríanlles a sacar notas máis elevadas?
A OCDE observou que moitos países
-entre eles España- melloraron os seus resultados na última década.
A proporción de estudantes españois en desvantaxe socioeconómica que desafiaron
ao seu destino e, a pesar de todas as dificultades, alcanzaron o nivel 3 (o
intermedio) en PISA subiu do 17% rexistrado en 2006 a un 25% en 2015.
Incrementos moi grandes rexistráronse tamén en Alemaña, Portugal ou Xapón.
Este tipo de alumnado prolifera, segundo o ranking da OCDE, nos países
asiáticos e Canadá, pero escasea en Turquía, México ou Chile.
Por que?
Os investigadores acharon que o
30% da mellora destes resultados explícase por un bo clima disciplinario. Estes
alumnos aos que chama «resilientes» «acoden a escolas cun clima escolar
positivo onde os estudantes e profesores traballan xuntos nunha contorna
ordenada onde non se chega tarde nin se falta a clase». A cambio, os recursos
materiais só explican un 10% da variación, segundo detalla o analista da OCDE Francesco
Avvisati, un dos autores do estudo.
En España, engade, non se atopou
correlación entre a tamaño da aula e os resultados obtidos. Tampouco afectan as
extraescolares impartidas nin a cantidade de computadores que se poñan en
clase. Si inflúen, para ben, que os profesores non sexan interinos e teñan un
proxecto continuado na escola e que os directores teñan capacidade de liderado.
Por que os estudantes españois máis necesitados melloraron tanto? Avvisati
responde que «o número de alumnos que perderon días de clase ou chegaron tarde
se reduciu de forma significativa entre 2012 e 2015».
«Cando hai pouca disciplina na
aula e os profesores non teñen suficientes habilidades para xestionalo, os
estudantes perden as oportunidades de aprendizaxe que necesitan. De cada hora
de clase, por exemplo, só unha fracción de tempo é dedicada realmente á
aprendizaxe. Despois duns anos, esas diferenzas poden crear unha brecha
substancial entre os estudantes. Os alumnos en desvantaxe non teñen recursos
para compensar esta perda», explica Avvisati.
As conclusións da OCDE van na
mesma liña dun estudo publicado recentemente por Francisco López
Rupérez, director de a Cátedra de Políticas Educativas da
Universidade Camilo José Cela, que di que o esforzo, a autodisciplina ou o
autocontrol son as claves do éxito. López Rupérez lembra o traballo realizado
por Aletta Grisay en 64 escolas de Bélxica no
que se constatou que o alumnado en desvantaxe social obtiña boas notas sobre
todo nos centros que actuaban «con man de ferro en luva de seda», con
profesores esixentes nas súas expectativas. «Eses nenos que, polas súas
circunstancias familiares, son os que máis necesitan da escola, non poden ser
abandonados pola institución ás súas propias posibilidades. Necesitan ser
guiados, encadrados, controlados firmemente no seu traballo escolar».
Os profesores españois de
Secundaria aseguran que perden máis do 20% do tempo de cada sesión tratando de
pór orde na aula. Os alumnos non atenden ás súas indicacións. Hai ruído e falta
de orde. Os estudantes non poden traballar ben e non se pon á tarefa até 10
minutos despois de comezada a clase, que agora dura só 45 minutos.
Este é un dos grandes problemas
da escola española, máis aló do debate sobre a Relixión ou a titularidade dos
centros educativos. Na media doutros países o caos e a falta de atención son
menores, aínda que tamén preocupantes: o 13% do tempo de clase malgástase
tentando que os alumnos deixen de armar alboroto.
Os datos proceden do informe
TALIS 2013 e cítaos o analista da OCDE Francisco Avvisati, que di que manter a
disciplina é o que máis lles custa aos profesores novatos. Por iso non é casual
que o estudo atope que os resultados dos alumnos desfavorecidos melloran
naquelas escolas onde os profesores levan máis tempo e hai poucos interinos.
Que poden facer as autoridades
educativas? «Os educadores, os líderes das escolas e os encargados das
políticas educativas poden mellorar o clima escolar con desenvolvemento
profesional para os profesores que lles axude a facer un uso máis efectivo das
horas lectivas».
«Ter profesores experimentados e
motivados é máis importante que ter unha clase con poucos alumnos. Nalgúns
países, de feito, as escolas con aulas de tamaño reducido terminan atraendo a
unha elevada porcentaxe de profesores inexpertos e pouco cualificados», recalca
o autor do traballo titulado Que poden facer as escolas e os países para axudar
aos alumnos desfavorecidos a ter éxito en PISA?
Engade que, no caso concreto de
España, tamén o ambiente escolar é mellor en «escolas que teñen poucos
profesores con contratos fixos e máis experiencia».
Avvisati expón, así mesmo,
«intervencións que axuden a construír unha relación máis forte e sincera cos
pais e os nenos». Cita o caso de varias escolas francesas situadas en barrios
desfavorecidos que empezaron a organizar encontros informais coas familias.
«Serviu para reducir os malos comportamentos e mellorar o clima da clase, non
só entre os alumnos senón tamén entre os pais que participaron nas charlas».