A Axencia Europea polas Necesidades Educativas Especiais acaba de publicar
un informe no que conclúe que as persoas con discapacidade que recibiron unha educación
inclusiva teñen máis posibilidades de ter unha vida autónoma que aquelas que
foron escolarizadas en centros segregados.
el diario de la educación
A Axencia Europea para as Necesidades Educativas Especiais e a Inclusión
Educativa revisou ao redor de 200 estudos e artigos publicados nos últimos
anos en Europa e países como Estados Unidos e Australia nos que se aborda a
cuestión da inclusión social das persoas con discapacidade e a relación que
este proceso de inclusión ten co tipo de educación que recibiron. A partir de
aquí, publicou un informe –que ten unha versión longa de 81 páxinas, e unha resumida de 16 dispoñible en español– onde
conclúe que as persoas con discapacidade que reciben unha educación inclusiva
teñen máis posibilidades de ter unha vida máis autónoma nos ámbitos social,
laboral e familiar.
Esta axencia é un organismo independente con sede en Dinamarca que recibe
financiamento da Comisión Europea e que está formado por representantes
gobernamentais de 31 países (que son todos os da UE, menos Romanía, ademais de
Suíza, Noruega, Islandia e Serbia). A vontade de informes como este é que os
responsables das políticas públicas dos diferentes países teñan máis elementos
de xuízo á hora de definilas.
En concreto, o informe quíxose fixar en todos os estudos que traten de dar
resposta a estes dous interrogantes. 1) Que relación existe entre a educación
inclusiva e a inclusión social? 2) Que din as investigacións actuais sobre o
potencial que ten a educación inclusiva como instrumento para promover a
inclusión social?
A segregación escolar minimiza as oportunidades de inclusión social
“As probas das investigacións achegadas na revisión –lese no informe–
suxiren que asistir a centros segregados minimiza as oportunidades de inclusión
social tanto a curto prazo (durante o período no que os nenos con discapacidade
van á escola) como a longo prazo (tras graduarse en centros de educación
secundaria). O feito de asistir a un centro especial relaciónase con baixas
cualificaciones académicas e profesionais, traballos en talleres protexidos,
dependencia económica, menores oportunidades para levar unha vida independente
e escasas redes sociais tras a gradación”.
O informe fíxase especialmente na relación co mundo laboral e coa vida en
comunidade, e conclúe que unha educación inclusiva aumenta as probabilidades da
persoa de atopar unha saída no mercado laboral ordinario, xa sexa coa
modalidade de emprego con apoio, un emprego aberto ou mesmo a actividade
autónoma, mentres que a educación nun centro segregado conduce a un tipo de
traballo nun taller protexido, cousa que “probablemente contribúa máis ao
illamento que á inclusión social” da persoa con discapacidade.
O mesmo sucede no ámbito da vida independente. Unha educación inclusiva
“aumenta as oportunidades de levar unha vida independente”, aínda que esta non
depende unicamente deste factor, senón que inflúen tamén as políticas de
benestar social. O informe menciona que este impacto da educación inclusiva
sobre a capacidade da persoa de ter unha vida independente debilítase a medida
que pasa o tempo desde a súa gradación. E di tamén que os mozos con
discapacidade que van a centros segregados “teñen menos probabilidades de crear
amizades e redes sociais na súa vida adulta”.
A participación é o aspecto crave da educación inclusiva
Outro aspecto no que tamén inciden as conclusións presentadas por esta
axencia é que o concepto de educación inclusiva non é equivalente a
escolarización nun centro ordinario. E pon moito a énfase na participación como
termómetro da inclusión. “As políticas que consideran a educación inclusiva
como mera asignación nun centro escolar ordinario obstaculizan a participación
do alumnado con discapacidade e, por tanto, non conducen á inclusión social”,
di o informe. “Para que a educación inclusiva teña impacto na inclusión social
é necesario garantir, a través das políticas e as prácticas, que o alumnado con
discapacidade participe en igualdade de condicións que o alumnado sen
discapacidade en todos os aspectos do sistema escolar”, engade.
Entre as decenas de referencias citadas na bibliografía só hai tres
españolas. O estudo INCLUD-ED (Successful Educational Actions for Inclusion and Social
Cohesion inEurope ), coordinado polo catedrático da UB Ramón
Frecha en colaboración con varias outras universidades europeas e publicado en
2015 por Springer, e dous artigos publicados nas revistas International Journal
of Inclusive Education e Journal of Intellectual and Developmental Disability
polas profesoras da Universidade de Xirona Maria Pallisera, Judit Fullana e
Montserrat Vila.