O Tribunal Superior de Xustiza de
Castela e León recoñece, nunha sentenza pioneira, que non dar a posibilidade de
titular a ESO a unha alumna con discapacidade intelectual supón unha vulneración
dos seus dereitos fundamentais.
El Diario de la Educación
Irene González Magdaleno ten
síndrome de Down, ademais doutros problemas de saúde asociados (problemas de
visión, escoliosis) que elevan o seu grao de discapacidade por encima do 65%.
Pero tamén, ao longo dos seus 20 anos, tivo unhas ganas enormes de aprender e
de vivir, e por iso foi sempre unha excelente estudante. Durante toda a
escolaridad obrigatoria, en Cuéllar (Segovia), case sempre sacou notables e
sobresalientes, pero ao acabar 4º da ESO no seu instituto comunicáronlle que
non ía a graduar. A razón que lle deron: esas boas notas debíanse ao feito de
que cursara algunhas materias con adaptacións curriculares significativas e
que, por tanto, non daba o nivel.
Para Irene o título da ESO non é
un capricho nin un trofeo co que decorar a parede, senón que o necesita para
acceder á que lle gustaría que fose a súa próxima etapa formativa, un grao
medio de administración. Pero para acceder a un ciclo formativo necesita a ESO
e, como non a ten, agora mesmo está a cursar unha FP Básica de electricidade,
que é a única oferta formativa para esta etapa de formación postobligatoria que
tiña ao seu alcance en Cuéllar. «Este ano cursouno todo sen adaptacións e
aprobou todas as materias troncales», engade a súa nai, Chus Magdaleno. Irene
sabe que xamais será electricista, pero segue demostrando que lle gusta
estudar.
A perversión do sistema
Cando os pais de Irene souberon
da negativa do centro a concederlle o graduado respondéronlle lanzándolle un
órdago: “Si o problema son as adaptacións curriculares significativas, pois que
repita o curso con adaptacións curriculares non significativas”. Pero a
dirección negouse. Entón a familia recorreu á dirección provincial de
Educación, que avalou a decisión do centro, e a partir de aquí iniciouse o
litixio xudicial que a semana pasada desembocou nunha sentenza pioneira da sala
do contencioso administrativo do TSJ de Castela e León. Segundo a sentenza, a
decisión de non permitirlle realizar a ESO pola súa conta supón unha
vulneración dos dereitos da estudante e unha discriminación, e o feito de que
as adaptacións sexan un impedimento para obter o título é unha perversión do
sistema.
«A Administración –apunta a
sentenza 172/2019, de 24 de xuño de 2019– ao concluír que, a pesar de que se
aprobaron todas as materias con adaptacións curriculares significativas, non se
alcanzaron as competencias básicas e obxectivos da etapa, converténdose ditas
adaptacións, ao non haberse permitido a renuncia ás mesmas, nun obstáculo ou
limitación para dita titulación, é polo que ditas adaptacións viñeron a
significar de facto unha discriminación que impediu á alumna alcanzar os
obxectivos e a titulación correspondente a devandita etapa, polo que se ha de
convir que con iso se provocan uns efectos perversos das citadas adaptacións
curriculares que se converteron non nunha medida para obter unha educación
inclusiva».
Así, o tribunal confirma a
posición da fiscalía, que neste asunto púxose ao lado da familia. “A fiscal
fixo un informe demoledor, no que viña dicir que si a permites estudar con
adaptacións e non titulas, e logo non a permites estudar sen adaptacións estás
a abocala a un canellón sen saída porque non vai conseguir o título faga o que
faga”, lembra Magdaleno.
Camiño do Supremo
Significa isto que, segundo o
tribunal, as adaptacións curriculares non deben ser un impedimento para a
titulación?, ou significa que a vulneración de dereitos prodúcese soamente
porque non se lle permite repetir curso sen adaptacións? “Pedimos varias
aclaracións sobre a execución da sentenza, o tribunal confirma que se vulnerou
un dereito pero non como se repara o dano causado”, comenta Magdaleno. Con
todo, é bastante probable que o asunto acabe no Tribunal Supremo, ben sexa
porque a dirección provincial presente recurso ou porque o faga a familia,
posto que pedira que o tribunal se pronunciase directamente a favor da
concesión do título e neste punto falla na súa contra.
A sentenza establece que a
resolución da Consellería non é conforme a dereito, por vulneración do dereito
fundamental á educación en igualdade de condicións, pero a pretensión última de
Magdaleno é que a Xustiza recoñeza sen ambaxes o que establece o artigo 22.7 da
Lei Orgánica de Educación (LOE), e que segue vixente xa que non foi derrogado
pola LOMCE: “As medidas de atención á diversidade que adopten os centros
estarán orientadas á consecución dos obxectivos da educación secundaria
obrigatoria por parte de todo o seu alumnado e non poderán, en ningún caso,
supor unha discriminación que lles impida alcanzar devanditos obxectivos e a
titulación correspondente”
.
A advertencia de Nacións
Unidas
De feito, un dos puntos do informe
elaborado fai un par de anos polo Comité sobre os Dereitos das Persoas con
Discapacidade de Nacións Unidas, en relación ao cumprimento por parte de
España da Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con
Discapacidade, era precisamente o da titulación. Entre moitas outras críticas e
aspectos que mellorar, o Comité non dubidaba en cualificar de inxusto que en
España se permita que moitos alumnos que finalizan a ESO con adaptacións
curriculares “non obteñan a mesma titulación que os seus compañeiros”.
Neste sentido, hai
uns meses uns pais de Sant Boi (Barcelona) cunha problemática similar
iniciaron unha recollida de firmas a través de change.org para que o
Goberno aprobe unha lexislación que recoñeza o título da ESO adaptado. Levan
case 140.000 firmas, pero o parón electoral abortou a interlocución que se
abriu co Executivo a finais de 2018. Segundo explica Joan Cabezas, o pai
promotor desta iniciativa, nas últimas semanas recibiron unha carta do Defensor
do Pobo na que lles confirman que a lexislación non prevé este título pero que
o Goberno en funcións prevé unha modificación lexislativa para facelo posible.
“Irene quere estudar, apaixónalle
estudar e dedícalle moito tempo”, subliña a súa nai, Chus Magdaleno. “A pesar
de ter unha discapacidade –engade–, Irene nunca foi a unha escola a quentar a
cadeira, senón que vai aprender, a participar e a convivir, como o resto dos
alumnos, e por suposto a obter o mesmo que o resto cando se aproban uns
exames”.
“Ou sexa que xa podo estudar para
ser administrativa?”, preguntoulle Irene á súa nai cando lle explicou que saíra
a sentenza. “Aínda non”, contestoulle Chus. “E entón… de que me serve gañar?”.