'O dilema das redes sociais', os problemas do documental que alerta da nosa adicción a Internet desde Netflix.
A longametraxe de Jeff Orlowski pretende que
tomemos conciencia sobre o perigo dos algoritmos, pero faino desde a raíña das
plataformas VOD que os usa permanentemente.
Recibir unha
notificación, sacar o móbil do peto e contestar. É un sinxelo xesto que xa é natural e que, segundo desvelaron executivos de Apple, realizamos
unhas 80 veces ao día. Cada vez que desbloqueamos o teléfono e interactuamos,
unha empresa está a loitar para que pasemos máis tempo na súa aplicación, xa
sexa WhatsApp, Instagram ou Twitter. O novo capital é a atención. E iso é xusto o que pretende denunciar O dilema
das redes sociais, un documental recentemente estreado en Netflix .
A longametraxe de Jeff Orlowski conta con non poucas voces importantes da industria tecnolóxica, e así se nos fai ver nos primeiros minutos: extraballadores de Google, Twitter, Pinterest, Instagram… Mesmo un dos cocreadores da que probablemente sexa unha das maiores bandeiras da adicción na Rede: o botón do ‘like’ de Facebook. A todos eles o realizador lánzalles unha pregunta: "Cal é o problema?". Acto seguido, tras o silencio de todos os directivos, aparece o rótulo mediante o que dá comezo a longametraxe: "Un documental orixinal de Netflix".
O "capitalismo de vixilancia", como o chaman na reportaxe, benefíciase do seguimento de grandes empresas tecnolóxicas cuxo modelo é asegurar que os anunciantes teñan éxito. É un novo tipo de mercado dedicado a negociar cos datos de millóns de persoas para mantelas pegadas ás pantallas. Cantos máis minutos, máis audiencia e, por tanto, máis investidores interesados nesa marca. E iso é xusto o que fai Netflix.
Como explican en Wired , unha páxina especializada en tecnoloxía , a maioría do que se decide ver en Netflix está determinado por un complexo algoritmo que non só ten en conta que ves, tamén que viches hai un ano, a hora do día ou mesmo se empezaches un programa pero abandonáchelo aos 10 minutos. A plataforma de streaming aliméntase de dous tipos de datos: explícitos, cando o usuario sinala que lle gustou unha serie, e implícitos, baseados nas pautas de comportamento. "Non nos dixeches explicitamente gustoume Unbreakable Kimmy Schmidt, simplemente te bebiches a serie e víchela en dúas noites, así que o entendemos de maneira conductual. A maioría de datos útiles son implícitos", sinala a Wired Todd Yellin, vicepresidente de innovación de produtos de Netflix.
"Cada acción que un realiza é vixiada e rexistrada. Exactamente que imaxe miras e canto tempo mírala", di no documental Jeff Seibert, exejecutivo de Twitter. Pero a rede social do paxaro azul non é a única que practica estes métodos. De feito , na reportaxe aparece mencionado un test A/B, normalmente empregado por desarrolladores para facer experimentos entre dúas variantes ecal delas resulta máis atractiva de face ao usuario. E isto tamén ocorre con series como Narcos ou Stranger Things, cuxas imaxes dentro da app da plataforma adoitan ser cambiantes ata que identifican a máis atractiva para os espectadores.
No documental falan de como estes algoritmos explotan as vulnerabilidades da psicoloxía humana, pero faino a través dunha plataforma que tampouco queda exenta destas prácticas. Coma se Amazon alertásenos sobre que debemos fomentar a compra en comercios de barrio e ao mesmo tempo continuase vendéndonos produtos con ofertas rompedoras.
Ademais, non fai nin unha soa referencia a un dos escándalos máis importantes da última década: o de Cambridge Analytica. Facebook perdeu 37.000 millóns de dólares nun só día por verse envolvido en acusacións de roubo de datos e interferencia política. O balbordo chegou até o Congreso e o Senado de EEUU, onde Mark Zuckerberg encargouse de dar testemuño. Entre outras cousas, este suceso provocou que entrase en vigor o Regulamento Xeral de Protección de Datos da Unión Europea (GDPR, en inglés).
O perigo de recibir
só a información que queres
Outro dos aspectos
nos que incide o documental é en como as fake news campan ás súas anchas en redes sociais en xeral e en Facebook
en particular. Jaron Lanier, informático e pioneiro da realidade
virtual, pon un exemplo: "Imaxina por un segundo que Wikipedia di: ‘Imos
dar a cada persoa unha definición diferente e pagarannos por iso’ . Wikipedia
espiarache e calculará que pode facer para que esa persoa cambie por algún interese comercial. E logo
cambiará a entrada. Imaxínalo?".
É precisamente o que pasa en Facebook , YouTube ou mesmo Google, que varía o resultado de buscar termos como "cambio climático" segundo a localización. En redes sociais despáchase ao gusto do navegante, o cal xera microcosmos de persoas coas súas propias realidades e os seus propios feitos. Mesmo si son mentira. "Co tempo tes a falsa sensación de que todos coinciden contigo porque todas as túas noticias pensan como ti", din no documental Roger McNamee, un dos primeiros investidores de Facebook. As consecuencias? A extrema polarización da opinión pública e o florecimiento de teorías conspiratorias.
"É fácil pensar que só convencen a uns poucos estúpidos, pero o algoritmo é cada vez máis intelixente. Hoxe convéncenche de que aterra é plana, pero mañá convenceranche doutra falsidade", observa Guillaume Chaslot, ex encargado de traballar nas recomendacións de YouTube. É algo que vimos cos negacionistas do COVID-19, que evitan usar máscaras e sinalan á telefonía 5G e a Bill Gates como responsables da pandemia para implantar microchips a través de vacinas e así controlar as mentes dos cidadáns.
The Social Dilemma
Tomarse tempo para
contrastar a realidade converteuse nunha práctica en perigo de extinción, e o formato do documental
tampouco axuda. Conta cunha parte dramática con actores que representan unha vergoñosa
e esaxerada historia familiar sobre a adicción ás redes sociais chea de
clichés. Nunha das situacións expostas, a nai proponlles organizar unha cea
deixando os móbiles nunha caixa que non se poderá abrir até pasada a hora. Con
todo, a filla menor tarda menos de 10 minutos en levantarse e partila cun
martelo para comprobar as súas notificacións.
Introducir ficción nun documental que aspira a ser informativo non axuda á credibilidade. Sería máis intelixente deixar ao espectador sacar as súas propias conclusións, sobre todo para non acabar facendo xusto o que critican das grandes corporacións tecnolóxicas: condicionar a nosa forma de pensar sobre un tema.