"Son consciente que para vós, son só un estímulo máis que compite coas redes sociais e o vasto imperio de internet. Evidentemente, son máis aburrido que un vídeo de influencers de Tiktok"
La Voz de Cádiz
Desde os seus 25 anos de experiencia, Arias lamenta que o nivel foi diminuíndo para adecualo aos alumnos, para que aproben nas súas respectivas materias e todos poidan ser felices. Pero tras isto escóndese un fracaso enorme tanto da educación como da sociedade, que foi incapaz de adaptarse aos novos tempos marcados pola tecnoloxía.
Esta é a súa carta:
"Levo impartindo clases na universidade preto de 25 anos, dous deles na Universidade Complutense de Madrid e o resto na Universidade de Granada. Polas miñas clases pasaron directivos de grandes empresas que tiñan máis ou menos a miña idade cando lles dei clase e outros que, nas súas xeracións respectivas, foron gañándose un posto na sociedade grazas á súa formación e ao seu esforzo...
A primeira materia que impartín foi no curso 1997/98. Era Dirección Estratéxica da Empresa (sigo aínda impartíndoa), entón do plan antigo de 5 anos de Económicas e Empresariais. Tiña matriculados 524 alumnos en cada grupo. Era imposible distinguir as caras dos que sentaban atrás naquelas xigantescas aulas do Pavillón de Terceiro Curso da UCM. Iso si, as aulas estaban cheas. Algúns alumnos tíñanse que sentar nas escaleiras porque non cabían.
Nas horas de titoría, os alumnos facían cola na porta do meu despacho. Responder todas as consultas, curiosidades, dúbidas… era tan esgotador como satisfactorio. As constantes preguntas dos estudantes en clase obrigábanme a levar a materia moi preparada. Eu xa tiña 25 anos e non lembro estudar máis que entón.
A materia era dura e as preguntas de desenvolvemento configuraban exames que duraban horas. Era imposible corrixir todo aquilo en menos de dez días. As revisións eran complexas (sobre todo para os que estaban entre o 4 e o 5).
Todo o anterior é tan só un eco do pasado.
Polas miñas clases pasaron directivos de grandes empresas que tiñan máis ou menos a miña idade cando lles dei clase e outros que, nas súas xeracións respectivas, foron gañándose un posto na sociedade grazas á súa formación e ao seu esforzo.
Hoxe dedícome a enganar máis que a ensinar. Explícome a continuación.
Os grupos hoxe son duns 50 alumnos, dos cales raramente vén a clase máis dun 30%. Os que veñen, fano na súa maioría cun portátil e/ou un teléfono móbil que utilizan sen ningún resquemor durante as horas de clase. As caras dos alumnos escóndense tras as pantallas. De feito, seime mellor as marcas dos seus dispositivos que os seus trazos faciais. É raro que alguén pregunte, por moito que se lles incite a facelo. Quince minutos antes de que acabe a clase xa están a recoller as súas cousas, desexosos de saír.
Cada vez síntome máis como un profesor do instituto dunha serie mediocre dos 80 que como un catedrático. A miúdo teño que calarme porque o rumor xeneralizado esténdese pola aula e dáme vergoña mandar calar a universitarios constantemente. Separei a xente para que non falen entre eles, expulsei alumnos da aula e chegueime a marchar de clase ante o máis absoluto desinterese.
Como resposta a este panorama e, seguindo as cambiantes normativas universitarias (sempre peores que as anteriores), os profesores tomamos cartas no asunto coas seguintes medidas:
-O nivel da materia baixou. Impartimos menos temas de maneira moito máis superficial.
- Facemos parciais tal e como establece a avaliación continua para tratar de aprobar a un maior número de alumnos, pois un número de suspensos superior, ao que a universidade establece como límite, leva unha sanción que inflúe no orzamento do departamento, esclavizado a través do denominado contrato-programa.
- O nivel dos traballos e presentacións dos alumnos non pasaría, na súa maioría, os estándares do teatrillo de Nadal de primaria. Pero iso, para nós é máis que suficiente para pór un 5.
Deste xeito, cumprimos o contrato-programa, o departamento é feliz, a universidade é feliz, os nosos alumnos aproban, creen que saben algo e son felices e nós languidecemos ante a triste realidade.
Son consciente que para vós, son só un estímulo máis que compite coas redes sociais e o vasto imperio de internet. Evidentemente, son máis aburrido que un vídeo de influencers de Tiktok.
Por iso, dígoche que me dedico a enganarte, querido alumno/a .Vives nunha mentira que nós edulcoramos. Por iso, é mellor que si queres seguir vivindo na túa burbulla, mentres poidas, non sigas lendo, xa que vou contar o que hai detrás de Matrix.
Ben, si segues lendo, falo baixo a túa propia responsabilidade. Non digas que non che advertín. Aquí van algunhas realidades que non che van a gustar:
Fáltanche habilidades básicas indispensables en estudos superiores. Non tes capacidade de expresión. O teu vocabulario é moi básico e limítase a verbos débiles (facer, ser, estar) en lugar de específicos como desenvolver, evolucionar, ampliar, …
Por iso, cando entregas un traballo ou fas unha exposición dun texto que copiaches de Wuolah, O recuncho do vago ou outros, onde plantas frases como «considerando a posibilidade de articular o concepto de selección adversa coas bases teóricas da economía das organizacións…», sei dabondo que non o escribiches ti porque, para máis INRI, cando che pregunto en clase sobre o significado desa frase, non sabes que contestar.
Por suposto, ao expor en clase, a frase do punto anterior líchela literalmente do teu móbil, do que non despegas os ollos aínda en fronte dos teus compañeiros, e colocáchela nunha transparencia de Powerpoint cuxo deseño en 1995 xa estaba obsoleto. O resto da túa presentación limítase ao «efecto karaoke», ler os interminables parágrafos que cortaches e pegaches.
Non sabes estar. Si, estar. Balbuceas, encórvaste, non fixas a mirada, levas unha ou as dúas mans nos petos, vés a unha exposición en chándal ou con leggins… Non te dignas a respectar a institución milenaria que che acolle e que se chama universidade. Non entendes o que iso significa e tampouco tes ningún interese en sabelo.
Si a túa expresión é limitada, a túa escritura é máis. Nótase que xa non se fan ditados en educación secundaria. Caso a parte merecen os alumnos que non falan español e non comprendo que fan ocupando un asento, especialmente aqueles provenientes do país creador de Tiktok.
Xamais superarías esta materia fai 10 ou 20 anos. De feito, da túa clase, non máis de 10 persoas seguirían admitidas nestes estudos. Dicho un licenciado que acabou dúas titulacións na Universidade Carlos III de Madrid onde tras 4 convocatorias suspensas dunha materia, ías á rúa.
O teu nivel de linguas estranxeiras é nulo. Dou clases nun Máster integramente en inglés onde apenas hai españois e o nivel dos estudantes estranxeiros é infinitamente superior. De feito, o máster é o único que alimenta a miña motivación a ensinar.
As habilidades brandas brillan pola súa ausencia. Liderado, resiliencia, traballo en grupo? Son básicas para calquera emprego. Cando me escribes un email para dicirme que te pelexaches cos teus compañeiros de grupo ou envías á túa nai a unha revisión de exames, a miña perplexidade non cabe na miña persoa. Hai anos que non recomendo a ningún alumno para ningunha empresa.
Vives anestesiado polas redes sociais. Cres que non me decato? Mentres dou clase vexo a túa cara de esguello tras a pantalla con risitas e eu sei que explicar a cadea de valor da empresa é de todo menos gracioso. Non estás en clase, estás en Instagram. Pero eu fágome o parvo e miro para outro lado.
Estes puntos son só a cima do Iceberg. Os profesores estamos fartos de formarnos en técnicas docentes multidiversas e de pelames exóticas para motivar ao alumnado. O que está claro é que si ti, estudante, non tes interese, eu non podo plantalo en ti. Pero si podo facerche crer que vales, aínda que saiba que é mentira. Convertinme nun experto en facelo porque o sistema esíxemo e cumpro. E rezo por que isto só me ocorra a min, e como moito na miña facultade, pero non ocorra en Medicamento ou Enxeñaría de camiños, sobre todo cando cruzamento unha ponte ou, Deus non o queira, estea na padiola dun quirófano.
Podemos botarlle a culpa á universidade pública e ten bastante, pero non toda. «Si queren calidade, que se vaian á privada», escoitei por aí. E os números van apuntando nesa dirección. Quizais, o pago dunha matrícula de catro ceros aumente a motivación en lugar das irrisorias taxas académicas públicas. Poida que a universidade pública reaccione cando a privada cómalle a torrada, cousa que está a facer moi ben.
O que está claro é que si ti, estudante, non tes interese, eu non podo plantalo en ti. Pero si podo facerche crer que vales, aínda que saiba que é mentira.
No entanto, as miñas avaliacións docentes son moi boas e públicas. Pero non son unha excepción. Cando falo con compañeiros coinciden coa miña visión. Escribir isto é arriscado e é máis cómodo calar e obrar. Enténdoo perfectamente, patada e á área é a actitude maioritaria.
Non quero terminar expondo un problema sen dar solucións. Hainas. Pero para iso, hai que romper a paradigma en que estamos mergullados e ser moi valentes. Velaquí algunhas propostas incómodas:
-Non somos todos iguais. Hai estudantes con vocación e interese eclipsados pola mediocridade imperante. Centrémonos neles. A universidade é para formar ás elites intelectuais. Antes de que me chamedes facha, esa frase é do insigne Gregorio Peces-Barba, o meu reitor cando estudaba na Universidade Carlos III, pai da Constitución e socialista dos de verdade (como cambiaron as cousas). A Formación Profesional forma grandes profesionais que non han de ser universitarios.
-Devolvamos ao profesorado universitario as competencias perdidas como autoridade intelectual á hora de deseñar plans de estudo, modelos de ensino e currículo. Non podemos esperar dous anos a que a ANECA dea o visto e prace a unha modificación dos plans de estudo. O mundo cambia demasiado rápido para seguir impartindo contidos obsoletos.
-Reforcemos as capacidades básicas en ensinos non universitarios: Ensinar a pensar, a enfrontarse a obstáculos, a expresarse, a ter modais, a ler e escribir ben en español e inglés, a ter tolerancia á frustración e, sobre todo, a buscar a superación constante.
-Eliminemos calquera rastro de gadgets tecnolóxicos no ensino (o que inclúe computadores portátiles). Darlle un Chromebook a un neno de 10 anos é como darlle unha coitela de afeitar a un bebé. SEÑORES TECNO-PROGRES LEAN ISTO POR FAVOR: Cruzar unha ponte non che fai enxeñeiro de camiños, da mesma maneira que ter un computador non che fai nativo dixital. Os meus alumnos non saben, na súa maioría, elaborar un Excel ou dar formato a un texto en Word. As Tics a idades temperás só serven para distraer. A plasticidad neuronal desenvólvese con lapis e papel, non coa ditadura dos teclados.
-Facer sentir aos rapaces orgullosos de quen son e onde están, con admiración cara ao que lles rodea e cara a outras culturas. Fomentar a curiosidade innata e o respecto. Crear descubridores e xamais plantar a semente do odio ou a desolación. Fuxir dos nacionalismos, sempre manipuladores e fuxir dos populismos, de calquera cousa negativa que acabe en ismo. A mente dun neno é sacra.
-Fomentar a cultura da competición e a colaboración en todo tipo de ensinos. O esforzo leva recompensa, ás veces a longo prazo. Os mellores serán premiados e os peores quedarán fóra de xogo e, si queren volver entrar terán que esforzarse máis, ou ben, centrarse noutro xogo, isto chámase flexibilidade académica. Si o teu fillo é malísimo en matemáticas, pero encántalle tocar a guitarra, quizais teñas que porlle un profesor particular en guitarra e non en mates. E o sistema terá que aceptar isto. Saquemos o mellor de cada individuo.
-Con 18 anos non sabes, salvo que teñas unha vocación innata, que é o que queres estudar (eu non o sabía, pero tiven sorte ao elixir). Flexibilicemos os primeiros anos universitarios e de FP. As titulacións non han de ser bloques de cemento. Empezas Informática e non gústache? Fagamos pasarelas. Implantemos o 'major' e o 'minor' como en EE. UU. Que unha mala decisión non frustre unha vida.
En fin, querido estudante, isto é o que hai. Quizais sexas a excepción a todo o escrito, oxalá sexa así, pero os números dinme que as probabilidades son inferiores ao 10%. En todo caso, non busques a solución no Estado, nin nos sindicatos, nin nos cantos de sirena dos -ismos, nin nas redes sociais. A solución está en ti. Si ti cambias, o mundo cambia.
E si non queres cambiar, non te preocupes, seguirémoste enganando, facéndote crer que o estás facendo moi ben".