Os monstros da miña casa. Maltrato e debuxo infantil ~ Orientación en Galicia

Os monstros da miña casa mostra a realidade cotiá da desprotección infantil, entendendo como tal os malos tratos físicos e emocionais, o abuso sexual e o abandono ou neglixencia por parte dos pais ou persoas do ámbito do neno.

Os afectados son nenos normais, non sempre pertencentes a ámbitos marxinais. Son nenos invisibles porque non teñen a quen acudir e nin tan sequera saben que teñen dereito a recibir axuda. Son nenos que, por exemplo, non saben bicar porque nunca lles ensinaron, ou que foron atopados pola policía na rúa, descalzos e en camiseta. Pertencen a familias de todo tipo: familias normais que ocultan o problema ou familias marxinais que non poden ou non saben coidar dos seus fillos. Algúns deles foron acollidos temporalmente por Carmen Artero, fío condutor do documental, nai de catro nenos, e “nai canguro” de dous máis. Xunto a eles, a documental mostra a profesionais, representantes en certo xeito da sociedade, que buscan solucións que, en ocasións, supoñen separar aos nenos dos seus pais. Os monstros da miña casa mostra esta realidade a través do testemuño e as accións dos seus protagonistas, profesionais dos servizos de protección de menores, psicólogos, asociacións... e do relato e a vida cotiá de Carmen, unha “nai canguro” de Mallorca.

O documental contén testemuños e experiencias de persoas que están en contacto con nenos que viven situacións de desprotección, como malos tratos físicos, abandono ou abusos sexuais, até o punto que lles foi retirada a tutela aos seus pais. Tamén a análise psicolóxica dunha sociedade que non recoñece estes casos como propios, que se avergoña de si mesma por contar entre os seus membros con persoas capaces de agredir de maneira tan grave a un neno, mesmo aos seus propios fillos. Os monstros da miña casa vai do particular, o caso de cada neno, até o universal, a vergoña da sociedade, pasando polo traballo diario das persoas que tentan pór de manifesto esta realidade ou que, coa súa acción, conseguen salvar as vidas dos nenos que ven en situación de desprotección.

Os datos e cifras sobre desprotección infantil están presentes no documental para informar e dar solidez e credibilidade ao relato. Con todo, o obxectivo non é ser exhaustivos, senón trasladar unha realidade a través dos testemuños dos que a coñecen e pór de manifesto que a desprotección é máis habitual do que a sociedade quere pensar, só hai que preguntar aos que están en contacto cos nenos para darse conta de que hai desprotección desde o nivel máis leve, até o máis grave. Non é o obxectivo do documental crear unha alarma desproporcionada, tan grave sería a sobreprotección infantil como a desprotección, nin converter a todo veciño en sospeitoso.

Mostramos ao espectador unha realidade incómoda que non está afeito ver e que, por estar dentro do ámbito da vida privada e do cotián, é aínda máis impactante.

A exposición

Educapeques

Signos de malos tratos infantís: Estar fronte a unha aula de nenos pequenos implica que, inevitablemente, enfrontámonos con situacións moitas veces imprevistas e dolorosas.

Unha destas situacións pode darse tras a elaboración dun debuxo do neno posto que, mediante leste, pódese determinar (como primeira instancia) algún tipo de malos tratos infantís. Por tal razón é importante determinar os signos de malos tratos infantís para poder actuar en consecuencia.

Poder interpretar correctamente un debuxo pode evitar futuros trastornos irreversibles xa que, no caso dos nenos que aínda non dominan a linguaxe, a súa forma de expresar os malos tratos (xa sexa físico, emocional ou psíquico) é mediante os grafismos.

Con todo non debemos deixar librado ao azar a interpretación dun debuxo. Pola contra é importante que indaguemos sobre os motivos que tivo o neno para realizar devandito debuxo. Deste xeito poderemos darlle un marco interpretativo a devandita creación gráfica.

Vexamos como detectar si un neno está a ser maltratado :

A utilización das cores e o trazo

Unha dos sinais ás que debemos estar atentos é cando o neno utiliza a cor negra e este atópase acompañado dun trazo que finaliza por romper a folla.

Claro que con este factor non podemos determinar si existe un tipo de malos tratos físicos, emocional ou psíquico pero si é un sinal de alerta que debemos ter en conta.

Fronte a unha situación desta índole é importante indagar sobre os motivos que o neno tivo para realizar devandito debuxo. Tamén é importante observar como se desenvolve con outros nenos, como se atopa o seu estado emocional (calado, angustiado, retraído, agresivo, etc). Estas pautas axudarannos a establecer o contexto que mencionamos anteriormente.

Debuxando mans adultas grandes

Outros dos factores que deben chamarnos a atención é cando o neno debuxa mans de adulto extremadamente grandes. Este factor pode ou non estar acompañado de devanditas mans tachadas. O importante é que devandito debuxo xunto co contexto pode indicarnos que o neno sente ameazado ou é maltratado por un adulto.

Debuxar obxectos punzantes

Frecuentemente os nenos abusados sexualmente poden chegar a debuxar obxectos punzantes que se atopan relativamente preto deles (ou sobre os seus corpos) no debuxo. Estes debuxos poden ser: coitelos, paus, armas ou obxectos non definidos pero si cun formato fálico.

Localización dos personaxes do debuxo e carencia de chan

Aínda que ningún destes parámetros pode ser tido en conta de forma illada é importante observar que a ausencia de chan sumado ao debuxo dunha figura de adulto extremadamente grande en relación cos outros elementos debuxados por parte do neno, pode ser un indicio dalgún tipo de abuso.

Recomendacións ante os signos de malos tratos infantís

Fronte a unha situación na que, como docentes, observamos que se trata dun caso de abuso dalgún tipo, é importante recoñecer que dita situación é angustiante e mobilízanos como seres humanos. Só deste xeito pódese solicitar a axuda tanto das autoridades escolares como de profesionais adecuados para que realicen un diagnóstico do caso.

Como actuar fronte ao neno con abuso?

É moi probable que o neno non queira falar do ocorrido, teña medo e senta desprotexido. Por tanto, como docentes debemos: