Os alumnos que non compiten teñen unha mellor saúde mental


O pioneiro da aprendizaxe cooperativa David Johnson aclara por que todas as escolas deberían implantar ese modelo.


El país


Nos anos 60 David Johnson (Indiana, 1940) e o seu irmán Roger comezaron unha cruzada contra a aprendizaxe competitiva e individualista que imperaba nas escolas de Estados Unidos. O seu obxectivo era dar a volta á crenza de que só os máis aptos sobreviven e demostrar que a aprendizaxe cooperativa era a clave para encaixar na sociedade, atopar un emprego no futuro e saber sobreporse á ansiedade. Fundaron o Centro de Aprendizaxe Cooperativa da Universidade de Minnesota e desde entón publicaron máis de 100 investigacións e formaron a máis dun millón de profesores de diferentes partes do mundo. Hoxe teñen centros formativos en Shanghái, Xapón, Noruega ou España, onde se ensina unha metodoloxía desenvolvida por eles e construída sobre cinco alicerces. 

Considerados os pais da aprendizaxe cooperativa, os irmáns Johnson foron os primeiros en recompilar e contrastar máis de 550 estudos publicados sobre o tema desde 1898 para elaborar despois as súas propias investigacións, un traballo polo que recibiron máis dunha decena de premios, entre eles o Brock International Prize for Education en 2007, concedido pola Universidade de Oklahoma.

David Johson, profesor de Psicoloxía Educacional na Universidade de Minnesota, contestou as preguntas deste diario no I Congreso de Innovación Educativa celebrado hai dúas semanas en Zaragoza e organizado polo Goberno de Aragón, un foro de dous días ao que acudiron 1.400 profesores para intercambiar experiencias sobre as últimas metodoloxías na aula.

Pregunta. Que é a aprendizaxe cooperativa e por que se debería usar nas escolas?
Resposta. Moita xente ten unha idea equivocada. Xuntar a persoas na mesma habitación, sentalas en círculo e dicirlles que son un grupo non quere dicir que vaian cooperar de forma efectiva. É necesario que se dean cinco elementos esenciais que son os que integran a nosa metodoloxía. O máis importante é a interdependencia positiva, que implica que todos os integrantes do grupo perciban que o éxito individual non se dará si non triunfan todos. Si uno falla, todos perden. A clave é entender que os esforzos individuais non serán en beneficio propio, senón do grupo. Este método de traballo consegue que as persoas se preocupen polo éxito dos demais, un elemento básico para a convivencia. Si as escolas promoven a cultura de ser o número uno, á vez están a animar a eses mesmos alumnos a desalentar e obstruir os esforzos dos outros. Nas competicións só gañan uns poucos.

P. Os seus estudos demostraron que a competitividade entre alumnos non mellora os resultados académicos. Por que segue instalado ese sistema nas escolas?
R. A mediados do sesenta cando Roger e eu comezamos a interesarnos polo tema, a competitividade e o individualismo dominaban os sistemas de ensino en primaria, secundaria e na Universidade. Era o chamado darwinismo social, que consiste en aplicar a teoría da evolución de Darwin ao campo educativo: os estudantes teñen que aprender a sobrevivir nun mundo no que uns se comen a outros e só os máis aptos sobreviven. Nese momento, a aprendizaxe cooperativa era relativamente descoñecido e ignorado polos educadores. Afortunadamente, hoxe é unha das metodoloxías escollidas en todos os niveis educativos. É moi raro atopar a un profesor que non coñeza este tipo de aprendizaxe.

P. Cal é o principal problema que se dá nas aulas?
R. Ignórase completamente a interacción entre os estudantes. Os programas de formación do profesorado destinan a maior parte do tempo a ensinar aos docentes a lidar cos alumnos e móstranlles como deben reaccionar aos materiais de clase. Con todo, a interacción entre os alumnos é esencial e di moito de como aprenderán ou de canta autoestima serán capaces de adquirir. Non ten sentido que os estudantes compitan entre eles para ver quen saca un sobresaliente e sitúase por encima dos demais. Ese modelo caducou e até as empresas tecnolóxicas como IBM contratan aos que saben traballar en grupo. A principios dos 2000 unha investigación dunha consultora sinalou que o principal motivo polo que os estadounidenses deixan o seu traballo é a falta de habilidades sociais do seu xefe. O individualismo xa non vale. 

P. Por que se lles considera os pais da aprendizaxe cooperativa? Que achegaron que non fixesen as investigacións previas?
R. Pódesenos considerar os pioneiros da aprendizaxe cooperativa da idade moderna, pero antes de nós houbo decenas de autores. O filósofo romano Séneca avogaba por este tipo de aprendizaxe con afirmacións como Qui docet discet, que quere dicir que o que ensina aprende dúas veces. No movemento pola escola pública dos Estados Unidos de comezos do século XIX tamén houbo unha forte defensa desta corrente. Non é algo novo. O feito de enfrontarse a puntos de vista opostos xera incerteza e conduce á persoa a buscar máis información  para conseguir unha conclusión máis refinada e razoada. Ademais, os nosos estudos demostran que o alumno debe reestruturar a información para retela na memoria e unha forma de logralo é explicar algo en voz alta a un terceiro. 

P. Dos seus estudos despréndese que a aprendizaxe cooperativa esixe máis esforzo e a pesar diso resulta máis atractivo para os estudantes. 
R. Os beneficios pódense dividir en tres grandes grupos: un maior esforzo para o logro, unha mellora das relacións interpersoais e tamén da saúde psicolóxica. O cooperativo é máis complexo que o individualista porque o alumno ten que conectar ao mesmo tempo coa tarefa que debe realizar e co grupo. Os membros do equipo teñen que aprender a liderar, a decantarse por un punto de vista, a comunicar ou a manexar os conflitos. As nosas investigacións demostran que traballan máis duro cando o fan en grupo que en solitario. Aumenta a retención de información, teñen maior capacidade para desenvolver argumentos, maior motivación para seguir aprendendo despois de clase e mellores estratexias para a resolución de problemas. 

P. Parece que os estudantes que cooperan saben manexar mellor o seu carácter e teñen maior resistencia á ansiedade. Por que?
R. Cada vez que dous estudantes traballan xuntos, a relación cambia: enténdense mellor, acéptanse e apóianse mutuamente tanto no académico como no persoal. Cando non compiten, mellora a súa saúde mental; gañan autoestima e mellora a súa habilidade para lidar coa tensión. O grao de vinculación emocional entre os estudantes ten un profundo efecto no seu comportamento na aula. Canto máis positiva é esa relación, menores son as taxas de absentismo e de abandono. O sentimento de responsabilidade sobre o grupo incentiva as ganas de emprender proxectos de maior dificultade e mellora a motivación e a persistencia para alcanzar unha meta conxunta. O grupo sente unido fronte a ataques externos ou críticas e crece o compromiso polo crecemento persoal e académico do resto de membros do equipo. Os nenos que requiren tratamento psicolóxico adoitan ter menos amigos e as súas amizades son menos estables a longo prazo. A esencia da saúde psicolóxica é a habilidade de construír, manter e modificar as relacións cos demais para conseguir determinados obxectivos. Os que non son capaces de xestionalo adoitan presentar maiores niveis de ansiedade, depresión, frustración e sentimentos de soidade. Son menos produtivos e máis inefectivos en combater a adversidade. 

Seguinte
« Prev Post
Anterior
Next Post »