A diversidade do alumnado fai que sexa necesario crear un proxecto de
escola que atenda á inclusión. O docente de Pedagoxía Inclusiva Antonio Márquez
dá as claves para conseguilo grazas á a implantación do Deseño Universal da
Aprendizaxe (DUA).
EDUCACIÓN 3.0
A diversidade que nos atopamos nas aulas cada vez é máis latente e non se
reduce aos estudantes con necesidades educativas especiais, senón á
colectividade do alumnado, debido aos cambios culturais, sociais e económicos.
Aprendices visuais, nenos con talentos, alumnado estranxeiro, de contextos
desfavorecidos, con estilos de aprendizaxe variados, con falta de motivación na
escola e un exceso de motivación nos recursos tecnolóxicos… Todos eles
conforman un crisol difícil de atender desde un modelo de currículo único,
homoxéneo e maxistral.
Por iso, cada vez máis docentes comezan unha nova etapa na que se sinten
desbordados pola diversidade das súas aulas e non saben como afrontala desde o
modelo de ensino unificado.
A escola inclusiva do futuro
A escola debe reaccionar a estes cambios e ofrecer un marco de
ensino-aprendizaxe que se adapte aos estudantes e sexa válido para uns e para
outros; un marco para a presenza, participación e progreso de todo o seu
alumnado. É o que denominamos escola inclusiva: aquela que asume e respecta a diversidade,
aprende dela e a aproveita como fonte de aprendizaxe e enriquecemento nas súas
aulas.
Así, para que unha escola sexa inclusiva debe ofrecer, desde o meu punto de
vista, tres elementos esenciais:
Metodoloxías activas: fomentan a participación de todo o alumnado
e favorecen a implicación de diferentes formas á hora de afrontar unha tarefa,
un reto, proxecto espertando os seus intereses e motivacións. A fonte primaria
da aprendizaxe.
A aprendizaxe cooperativa: fonte de andamiaje ante as formas de abordar
un reto. As denominadas ‘redes de iguais’ son esenciais para que todo o alumnado
poida afrontar probas situándose na súa ‘zona de desenvolvemento próximo’ e
apoiándose na forza colectiva do equipo.
O ensino multinivel como máxima expresión de currículo flexible:
outorga ao alumnado diferentes niveis de complexidade na realización das
actividades e exercicios. Banzos desde os que situarse para afrontar retos
superiores de pensamento. É dicir, un currículo para todos.
Este tres elementos permiten cumprir o primeiro principio de o Deseño
Universal para a Aprendizaxe (DUA), denominado tamén Principio de
Implicación do Alumnado.
Que é o DUA?
O DUA é unha proposta xeral de axuste do currículo que
permite a accesibilidade universal, minimizando ou eliminando as adaptacións
curriculares. En primeiro lugar, denomina ao currículo como ‘discapacitante’ ao
situar o foco da problemática nas barreiras á participación que propón cando
non se ten en conta a diversidade do alumnado.
En segundo lugar, ademais de establecer o primeiro Principio de Implicación
para favorecer alternativas que motiven, estimulen e retroalimenten ao
alumnado, o DUA suxire que calquera actividade se deseñe con múltiples formas
de presentación para que poida ser comprendida e asimilada por estudantes con
diferentes modos de procesar esa información.
Por último, considera que o profesorado sexa o suficientemente flexible no
deseño dunha actividade para que expresen as súas aprendizaxes e bríndeselles a
oportunidade de elixir a mellor maneira de facelo.
Este tres principios do DUA baseados na alternativa e a
elección deben ser incluídos en todos os modelos didácticos elaborados por
calquera docente, independentemente do alumnado que teña nas súas aulas.
A tecnoloxía e o DUA
Para compatibilizar o DUA co traballo do profesorado faise imprescindible o
uso das ferramentas tecnolóxicas. Por iso, deseñei a Roda do
DUA, onde podemos atopar
preto de cen aplicacións ou páxinas web que permiten ofrecer ese currículo
alternativo.
Así mesmo, o deseño de actividades realmente universais é complexo e
laborioso. Os docentes deberían enfrontarse a este traballo de maneira
colectiva e colaborativa, planificando as súas actividades e exercicios
universais cunha visión de futuro e para un uso compartido nas redes de
profesionais do mesmo ámbito.
Para estimular e animar ao profesorado que queira achegarse a estes modelos
accesibles universais, tamén elaborei un Pack DUA Básico onde poden facer as súas primeiras aproximacións
ao DUA e comprobar como, cos mínimos axustes realizados desde o inicio nos seus
deseños didácticos, lograrán que participe a a maior parte do seu alumnado e,
así, derrubar as barreiras máis elementais que poidan levar incorporadas.
Si es por el maestro ... ANTONIO MÁRQUEZ
