Os pais dunha nena con discapacidade denuncian á administración madrileña
por incumprir a Convención da ONU.
El país
Cando soa unha nota musical, o cerebro de Athenea actívase. Ela, unha nena
de 13 anos con discapacidades e capacidades diversas, atopou no piano unha
táboa de salvación a nivel educativo e vital. Os seus pais, Carmen Neto e José
Ignacio Boixo, baseándose nese achado nas aptitudes da súa filla, loitan desde
hai anos contra o sistema para que reciba a educación que eles queren, a denominada inclusiva, é dicir, a que se imparte nun centro
ordinario, pero cos apoios necesarios. Con todo, un informe realizado en 2017
por un comité de avaliación da Comunidade de Madrid decidiu o contrario:
Athenea debía ser escolarizada en educación especial, a destinada
exclusivamente a alumnos con algunha discapacidade. O asunto, enquistado na
administración tras anos de reclamacións, irá aos tribunais pola vía penal. O
caso está ademais na fiscalía provincial.
Mércores pola tarde en Colmenarejo . Athenea recibe na súa casa a
Ingartze Astuy, a súa profesora de
piano. O que empezou como unha forma de activar sensorialmente o seu cerebro
converteuse en parte esencial da vida da nena, que naceu cun tumor cerebral do
que foi operada aos 23 días de vida e polo que, tras ser intervida, sufriu unha
infección hospitalaria que a deixou con secuelas severas. “Non vai ver, nin
ouvir, nin andar”, dixeron os médicos aos pais “Ao seis meses funme a casa cun
bebé que era un vexetal. Aínda que eu a miraba e vía un suxeito”, lembra Carmen.
Os inicios foron duros pero, agora, en plena adolescencia, Athenea, cuxo irmán
é o español que deseñou o maior fito da
computación cuántica, ve
con lentes, ouve perfectamente e anda moderadamente ben coa axuda dun corpiño.
Ademais deses logros, a nena destaca por ter “un oído musical absoluto”, en
palabras da súa primeira profesora de piano, Diana Real, e os informes do seu
neurólogo. “Claramente a miña filla non vai entender nunca o teorema de
Pitágoras, pero ten dereito a formar parte da sociedade e a cultura á que
pertence. Non quero que se lle aparte e se lle poña o cartel de discapacitada
para que forme parte dun gueto”, quéixase a nai.
Pero para conseguir iso, os pais teñen que loitar contra o sistema
educativo. En concreto, contra a Comunidade de Madrid. Dous pais formados (ela,
licenciada en filosofía, máster en psicanálise e perito xudicial; el, enxeñeiro
informático e perito xudicial tamén) e asesorados polo CERMI (Comité Español de
Representantes con Persoas con Discapacidade), están dispostos a acudir onde
faga falta: os tribunais españois, europeos ou de dereitos humanos. “A miña
filla non pode estar nunha clase pondo pinchiños nun buraco, que é o que se fai
en educación especial. Aos nenos hai que estimulalos, ver en que destacan e
potenciar iso como un tesouro. Con ela pode ser a música, pero a outro neno
pódeselle dar ben o debuxo ou ser un xenio das matemáticas. Non podemos
segregarlos e tratalos a todos por igual”.
Carmen sinala o momento en que cambiou a sorte de Athenea, no referente á
súa educación. Foi en 2017, cando decidiu denunciar uns supostos malos tratos
que sufría nun dos cinco colexios polos que pasou. “Viña con golpes e tratábanme
de tola. Ata que me dixeron que me tiña que aguantar porque era a nai dunha
discapacitada”. Tras a súa queixa, un comité de avaliación da Comunidade de
Madrid valorou á nena. “Engánanche. Pregúntanche por ela e fanche crer que van
valorar tamén as súas aptitudes para decidir que é o mellor. Con todo, cando
danche o informe só se centran nas súas discapacidades. E, a partir de aí, estás
perdido. A Comunidade diche que si non o asinas, queda sen escolarizar”. Desde
entón, Athenea está matriculada en educación especial. E sen opción a réplica.
A xefa de área de Educación do centro de Madrid, Coral Báez, denegou de
novo a finais de xullo a petición de Carmen e José Ignacio de elixir a
educación de Athenea, baseándose naquela avaliación que lle fixeron á nena en
2017. Era o quinto ‘non’ que recibían en dous anos. Así que puxeron unha
denuncia no xulgado de Collado Villalba , e despois comunicaron o seu caso ao
fiscal xeral de Madrid, Javier Caballero Klink, que “dada a gravidade do caso”,
en palabras súas remitidas por carta aos pais de Athenea, púxoo en mans da
fiscalía provincial da rexión.
O profesor de Psicoloxía Evolutiva e da Educación da Universidade Autónoma,
Gerardo Echeita, defende que pais como os de Athenea “non se sintan sós” nunha
loita titánica contra o sistema. “O que piden é un dereito fundamental. E os
dereitos non son optativos. Dio a nosa Constitución e a Convención da ONU. Pedir unha educación inclusiva non é un capricho
duns pais, nin os nenos están aí para amolar aos demais”, analiza. A
administración rexional, con todo, non o ten tan claro.
OS DATOS
"Nós o que dicimos é que educación ordinaria con apoios si, pero
educación especial, tamén", explica Enrique Ossorio, conselleiro de
Educación. "Eu fun o outro día ao colexio A Quinta, do Pardo, e é que é
absolutamente imposible, iso non sería educación inclusiva, porque si a eses
mozos lévalos a un colexio ordinario o que vas conseguir é que non se integren,
nun colexio ordinario estarían completamente rexeitados".
Segundo datos achegados pola administración, a rexión madrileña conta na
actualidade con 25 centros públicos de Educación Especial e 41 concertados. Do
total de alumnos con necesidades especiais, preto de 33.000 (o 83%) están
escolarizados en centros ordinarios con apoios ou en centros de escolarización
preferente. O restante agarraches a centros de Educación Especial. O que non
contan esas cifras, insiste Carmen, é que eses nenos en centros ordinarios
estudan en aulas segregadas.
"Esa é a típica resposta das administracións que van ao número pero
non á calidade da resposta á que teñen dereito. Como este é un asunto de máis
calado, deseguido tratan de atafegar con cifras esquecendo o sustantivo do
asunto e é que é un dereito referendado ao máis alto nivel que obriga aos
Estados partes a non conformarse con ter máis ou menos alumnos en centros
ordinarios ou especiais, senón a comprometerse con que, nun tempo razoable,
todos teñan unha educación inclusiva de calidade", continúa Echeita. Por
agora, analiza, esta educación é irreal si non existen políticas cun enfoque
sistémico orientadas a crear as condicións para que sexa real. "Porque é
posible. Está máis que demostrado en países como Portugal, Italia, algúns
estados de Canadá... a lista é longa". Representantes da ONU, que
visitaron España en varias ocasións, deron un tirón de orellas reiteradamente a
España por incumprir a normativa internacional. Ossorio, con todo, teno claro:
"Eu convido á ONU a que vaia ao colexio A quinta, véxalles e considere si poden
estar nun colexio ordinario. Eu non sei a ONU da man de quen viría, pero é tan
evidente...".
Athenea, allea á loita dos seus pais, é unha nena bromista, risueña e
encántalle regalar abrazos. Dous días á semana recibe as clases de piano na súa
casa, con Ingartze . senta fronte ao teclado do instrumento de madeira que
preside o salón, concéntrase e le partituras feitas con diferentes cores. “Ves
como o fixen? Son unha campioa!”, celebra cada vez que termina unha melodía.
Fai relativamente pouco conseguiu o seu último logro: utilizar tamén a súa man
esquerda. “Tíñaa tan ríxida que non a usaba. Pero ela mesma atopou a solución.
No momento en que se deu conta que a necesitaba para que o piano soase ben,
conseguiu dominala”, explica a súa profesora.
Polo momento, os seus pais conseguiron, non sen moita insistencia, que o
colexio no que estuda agora, A Purísima, acepte un piano doado por eles mesmos
para que poida tocar tamén durante as súas horas lectivas. Non é unha conquista
menor para para eles: “Polo menos recoñeceron que sabe ler unha partitura,
antes non llo crían”.
A educación inclusiva é un asunto espiñento que divide á comunidade
educativa. O ano pasado, unha proposta de lei apoiada por 43 Concellos da
Comunidade —de diferentes sensibilidades políticas— chegou á Asemblea en favor
deste tipo de educación e seguiu adiante grazas ao apoio de PSOE, Podemos e
Cidadáns. “Aprobouse con ampla maioría”, explica Jesús Rogero, membro do grupo
promotor daquela proposición de lei e profesor de Sociología na Universidade
Autónoma. “Unha iniciativa lexislativa non decae co cambio de Goberno”, agrega.
Pero Cidadáns forma parte agora del. Os intereses políticos han cambiado.
Tras a aprobación desta proposición, directivos e xerentes de escolas
católicas de Madrid denunciaron que, si seguía adiante, os centros de educación
especial corrían perigo de desaparecer e íase a perder o dereito dos pais a
elixir o centro adecuado para os seus fillos. Dous sindicatos da educación
concertada apoiaron ese argumento, o FSIE (Sindicato Independente de Ensino de
Madrid) e FEUSO Madrid (Federación de Ensino de USO de Madrid), e de aí naceu a
plataforma ‘Educación Inclusiva Si, Especial tamén’, que defende o dereito a
levar aos seus fillos a centros de educación especial. “Se desinformó ás
familias e dixéronlles que si seguía adiante esa lei e outra similar, aínda que
máis ambiciosa proposta por Podemos, íanse a pechar os centros e non é así. E
montouse un balbordo. Hai intereses de que se manteñan as cousas como están.
Eses centros tamén son un negocio. Hai un lobby da escola
concertada especial”, analiza Rogero. Carmen, pola súa banda, finaliza:
"Quérennos enfrontar aos pais cando non hai nada máis lonxe da realidade.
Eu non digo que haxa que pechar eses centros, haberá algúns nenos que o
necesiten. Pero non todos por regra xeral".
A Consellería de Educación eliminou en polo menos unha decena de colexios a
figura do especialista en audición e linguaxe. Segundo denuncian familias
e profesores, o traballo deste mestre quedou relegado a nenos
con trastornos da linguaxe exclusivamente e deixaron de apoiar ao resto de
alumnos con trastornos do espectro autista que requiren destes especialistas
como recollen os seus informes, elaborados polos orientadores da Comunidade de
Madrid.
Desde a Consellería explican que os recursos se asignan en función das
necesidades e que se deu prioridade aos nenos con atraso específico da
linguaxe. Negan os recortes e admiten que non hai recursos suficientes para
cubrir as necesidades de todos os nenos con trastornos como autismo, síndrome
de Down ou parálise cerebral.
Comisións Obreiras, pola súa banda, opina que os recortes son evidentes,
que faltan moitos profesionais e que os que traballan fano moi por encima do
seu cociente. Denuncian que a Consellería está a dar ordes verbais aos
orientadores para que "non diagnostiquen a máis nenos porque non hai
recursos".
Colexios como o Pi e Margall de Malasaña ou o Amos Acero de Puente de
Vallecas, son algúns dos colexios afectados. "Está a deixarse en mans das
familias a atención especial que requiren os seus fillos que si que teñen o
apoio do mestre de audición e linguaxe noutras comunidades", explican
fontes do sindicato.