A metodoloxía Flipped Classroom, na que se aprende a teoría en casa e realizanse proxectos en clase, crece en España.
Ana Torres Menárguez - El país
A sensación de novidade que produce calquera estímulo tende a desaparecer despois de 10 minutos. Con esa idea na cabeza, Jon Bergmann (Chicago, 1964), recoñecido en 2002 por a Casa Branca como o mellor profesor de Estados Unidos de matemáticas e ciencias, rompeu coa metodoloxía de ensino tradicional. Deixou de basear as súas clases nun discurso para non aburrir aos seus alumnos e puxo en marcha o chamado Flipped Classroom (en español, clase investida). A partir de 2007, os estudantes de química do instituto Woodland Park de Colorado empezaron a consumir a teoría en casa -con vídeos curtos feitos polo propio Bergmann- e a dedicar o tempo da clase a resolver dúbidas, investigar ou traballar por proxectos.
A vantaxe principal de o Flipped Classroom, segundo Bergmann, é
que resulta máis efectivo porque o profesor adáptase aos diferentes ritmos de
aprendizaxe e ningún dos estudantes queda atrás. “Nunha aula tradicional, o
profesor conta unha información que para algúns será moi fácil de procesar e
para outro non. Logo van a casa a facer os deberes e os que teñen uns pais con
coñecementos da materia, sempre salguen gañando. Este método permite que en
clase cada alumno reciba o que necesita”, explica Bergmann ao PAÍS. A
revolución deste método pedagóxico é non dar por feito que todos os alumnos van
avanzar á mesma velocidade. “É unha aposta pola personalización e unha cruzada
contra a estandarización”, apunta Bergmann.
Desde que en 2012, Bergmann e o seu colega Aaron
Sams, tamén profesor de Secundaria, publicaron o best seller Flip your Classroom, a metodoloxía replicouse por todo o mundo e
aínda que non existen datos oficiais, na actualidade máis de 20 universidades
están a investigar as vantaxes da súa aplicación, segundo datos da web Flipped Global Iniciative. As conclusións máis contundentes dalgúns destes
estudos inciden en que os estudantes son máis activos en clase, os profesores
están máis motivados e, nalgúns casos, os alumnos obteñen mellores resultados
nos exames.
Este método non é novo. Nos setenta o pedagogo estadounidense Benjamin Bloom
considerou erróneo dedicar a maior parte do tempo das clases a escoitar unha
lección e deixar o máis creativo para casa. Segundo este teórico, é
precisamente esa parte da aprendizaxe a máis complicada e a que require dun
guía especializado, neste caso, o profesor. Máis tarde, en 1990 Eric Mazur, decano de Física Aplicada de a Universidade de Harvard, tamén apostou contra o monólogo do profesor e o
estudante pasivo e acuñou o termo peer instruction(en español,
aprendizaxe entre pares), para defender unha fórmula máis
interactiva na aula.
Pero é o Flipped Classroom a nomenclatura que aparece hoxe
nas listaxes asociadas a innovación educativa e novas metodoloxías. “O mellor
deste modelo pedagóxico é que mellora a relación profesor-alumno”, defende
Bergmann. Dividir aos estudantes en grupos, porlles a traballar sobre o contido
visualizado en casa, a debater e a crear mentres o profesor resolve dúbidas e
failles de guía, ese o punto que multiplica o número de interaccións e permite
aos estudantes que van por diante explicar ao resto e, á vez, afianzar os
coñecementos. “Cando os profesores non están de pé fronte aos seus alumnos
simplemente falando e poden circular pola clase, a relación cambia por
completo”. Segundo unha enquisa realizada en 2012 a 453 profesores de
Secundaria en Estados Unidos que usaran Flipped, o 80% informou
dunha mellora na actitude dos estudantes e o 99% asegurou que o volvería a usar
o curso seguinte.
“Os estudantes son autónomos, son os responsables
da súa aprendizaxe sempre coa axuda do profesor. Iso actívalles, failles
implicarse”, engade Bergmann, pai de tres nenos e asesor de TED Education, rede de charlas sobre innovación educativa. O
autoaprendizaje prodúcese cando os nenos aprenden a tomar as súas propias notas
mentres ven os vídeos en casa, pero o profesor debe ensinarlles a facelo e
dedicar un tres semanas a iso. Na wed Flipped Global Iniciative pódense seguir cursos online nos que Bergmann mostra como facelo.
Raúl Santiago, profesor de didáctica de a Universidade da Rioxa,
é o principal impulsor de Flipped Classroom é España. En 2012,
puxo en marcha un proxecto de investigación para atopar fórmulas que mellorasen
a aprendizaxe dos seus alumnos de Maxisterio e deu con este método. Creou a
web theflippedclassroom.es na que máis de 80 profesores españois de
primaria, secundaria e Universidade publicaron máis de mil entradas sobre os
seus experencias na aula, os seus consellos e ferramentas. Esta rede aglutina a
investigadores de universidades como a Complutense de Madrid, a Universidade de
Vigo ou a UNED, entre outras.
Na súa investigación É o Flipped Classroom un modelo pedagóxico
eficaz?,publicada en 2015, facían referencia a unha enquisa realizada a 186
estudantes españois de primaria, secundaria e bacharelato de 10 centros
educativos de diferentes comunidades autónomas que seguiran a clase investida
durante, polo menos, un cuadrimestre. Preto do 85% dos alumnos asegurou que
este método lles brindaba máis posiblidades de elixir o tipo de material que
mellor se axustaba á súa forma de aprender e, tamén, de traballar ao seu ritmo.
Case un 90% deles destacou que aumentaran as súas posibilidades de participar
na resolución de problemas e mellorara o seu pensamento crítico. Máis do 90%
afirmou que a aprendizaxe era máis activo.
Para Raúl Santiago, o máis complicado á hora de polo en práctica é o cambio
de mentalidade que require por parte do profesor. “O seu rol cambia, xa non
teñen a tixola polo mango. A clase xa non vira ao redor da súa explicación, e
ademais están afeitos a que as súas palabras se repliquen no exame”.
Leticia Serna é profesora de primaria do Colexio Escolapias Carabanchel
desde fai 11 anos. Os últimos dous pasouse a o Flipped. “A escola
peca de ir por detrás. Aplicar novas metodoloxías é porse ao ritmo da
sociedade”, explica. O principal inconveniente da clase maxistral, conta, é que
non chega a todos. “Agora teñen unha hora para preguntarme o que queiran, é un
bombardeo de inquietudes. A vantaxe é que están máis motivados, pensan máis e
toman máis decisións”, unhas prácticas que están máis aliñadas co seu futuro
laboral.
Serna formouse grazas a un curso online impartido por o Instituto Nacional de Tecnoloxías Educativas (INTEF), dependente de o Ministerio de
Educación. No colexio no
que traballa, xunto a outros 11 en diferentes autonomías, están a adoptar
o Flipped grazas ao asesoramento de MT Grupo, a única
empresa de innovación educativa española dentro da rede Flipped Learning, que
xa formou a máis de 1.500 profesores desde 2013.