eldiario.es
Os alumnos de
Primaria de España están entre os que máis horas pasan ao día nas súas escolas
de toda Europa. Non
falamos de horas de clase, que tamén, senón do tempo que pasan no centro. Cunha
xornada escolar dun cinco horas diarias, España está máis ou menos na media da
súa contorna. Coa xornada partida, os horarios alárganse. E máis coas pausas de
comida á española, que poden chegar ás dúas horas.
Vese no gráfico que acompaña esta información. As cinco horas españolas só son
superadas polas seis de Francia, que basicamente comparte os horarios nacionais.
Pero noutros países como Alemaña, Reino Unido ou Irlanda a comida ou non se fai
ou é moito máis curta, co que, a igualdade de xornada escolar, os alumnos
salguen antes da escola.
O debate das horas, que divide a profesores e familias, planea por tanto
outro, o da súa distribución. Como damos ese cinco horas? De 9 a 14 en xornada
continua ou de 9 a 16 en xornada partida? Cada curso dáse o debate, nos centros
familias e profesores votan a favor ou en contra. E non adoitan ser amables
intercambios de opinións.
A xornada continua vaise impondo
A foto fixa da situación mostra que, aínda que non hai datos globais a
nivel estatal, os feitos suxiren que a xornada continua vaise impondo
paulatinamente por todo o territorio. Nunha maioría
de comunidades autónomas (Asturias, Galicia, as dúas Castillas, Madrid,
Cantabria ou A Rioxa, entre elas) xa é a opción á que se acollen máis centros e cada ano a balanza desequilíbrase máis,
probablemente polo feito de que, na guerra entre profesores
e mestres, os primeiros están en bloque a favor da xornada curta, mentres as
familias adoitan estar divididas.
O curioso é que os defensores dunha e outra modalidade utilizan
os mesmos argumentos para apostar pola súa xornada favorita. "Favorece aos
alumnos e a organización pedagóxica", din quen apostan pola xornada
compacta, normalmente o
bloque de mestres de Primaria, destinatarios en certo xeito da medida e á vez
os que están en clase e ven aos mozos. "É xusto ao revés", replican
os que se opoñen, en xeral profesores universitarios máis teóricos e sen a
experiencia docente con alumnos desas idades. As familias adoitan basear a súa
opinión no que lles favorece, sen entrar en cuestións pedagóxicas.
Argumentos hai a favor das dúas. Aínda que ningún conta con excesivas
probas que apoien a súa opción, a evidencia científica dispoñible apunta a que,
pedagógicamente, realizar unha pausa á hora para comer para logo retomar as
clases é máis positiva para os alumnos que, co cerebro descansado, renden máis
á primeira hora da tarde. Co outro modelo, as últimas horas de clase
fanse moi pesadas, como
explica o catedrático Mariano Fernández Enguita.
Moitos estudiosos lamentan que as supostas bondades da xornada continua non
teñen base algunha. "A organización dos tempos e os ritmos inflúe sempre
na aprendizaxe. Os nenos e as nenas de 3 a 11 anos necesitan momentos de cambio
e ruptura que lles permitan descansar e recuperar a atención. E non poden ser
excesivamente breves. [Ademais], nos recreos os alumnos aprenden cousas tan
valiosas como nas aulas", resume Elena Martín, catedrática de Psicoloxía
Evolutiva da UAM.
'Mestres vs profesores'
Pero non só de pedagoxía vive o home. Sobre a decisión de se manter a
tradicional xornada partida ou cambiar á continua afectan tamén outros
factores, como a conciliación familiar, a oportunidade ou mesmo os dereitos
laborais dos profesores.
Entre o corpo docente si existe unha defensa sen concesións case da xornada
continua. Lembran os sindicatos sectoriais que ninguén fala de traballar menos
horas e sinalan a diferenza entre horas de clase, xornada laboral dos mestres e
horarios de apertura do centro. Paco García, responsable de Pública de CC OO,
explica que o problema é que, coa crise, moitas consellerías "abandonaron
a prestación do servizo post xornada", o cal obriga ás familias a buscarse
a vida.
Para o catedrático de Sociología da Universidade Complutense Rafael Feito
esta posición dos docentes é "un abuso moral de certo sector do
profesorado", que
alude a razóns científicas inexistentes e cuxa opinión acaba influenciando
moito ás familias.
Entre uns e outros, as familias creen que precisamente o debate
contaminouse porque no último no que se pensa é nos nenos. "A loita
sindical vai por unha banda, as familias por outro. Non digo cal é máis
importante, pero habería que ver as necesidades do alumnado e ter un debate
tranquilo. O resto xa nos adaptaremos", opina José Luís Pazos, presidente
da confederación estatal de pais CEAPA.
Pazos abre así o outro gran melón, a conciliación. Neste asunto con todo
non hai unanimidade entre os proxenitores. García, de CCOO, explica por que:
"Dependendo do tipo de cidade ou pobo ás familias vénlles mellor un ou
outro", admite. "Se por exemplo os dous membros da parella están
empregados, custa moito levar e traer ao neno dúas veces ao día á escola",
cita.
Observouno Feito. Por exemplo en Toledo, "pais e nais funcionarios que
viven en urbanizacións desexan levar aos seus fillos a casa á saída do
traballo", explica, ou as "amas de casa [ou pais no paro] non ven
razón algunha para ter que facer as dúas viaxes adicionais ao colexio que
supoñen a xornada ordinaria".
Nas grandes urbes ou para os proxenitores que non teñen a opción de saír de
traballar ao mediodía, a xornada continua é unha fonte de problemas.
"Apelar á conciliación...", estráñase unha nai de Madrid. "Se a
que non está en casa antes das 6 son eu".
Os resultados
En canto a resultados escolares, os (poucos) estudos que hai sinalan que os
alumnos con xornada partida melloran aos da continua. Por exemplo, en Madrid,
os centros con xornada matinal obteñen peores resultados (entre medio punto e
tres décimas) nas probas de avaliación que realiza a comunidade desde fai sete
anos. En Galicia, un estudo de José Antonio Caride sinala que nos centros con
xornada continua hai entre un 10% e un 20% máis de fracaso escolar. Aínda que,
con estes estudos, sempre se matiza que non está claro que esta sexa a causa:
podería ser que estes colexios xa tivesen peores resultados antes de cambiar o
tipo de xornada.
En calquera dos casos, o debate está para quedar. Aínda que de momento
parece que van gañando os partidarios da xornada continua (aínda que só sexa
porque cada vez máis centros adóptana pero ningún revértea unha vez asumida),
en rexións como Euskadi, Cataluña ou Aragón, por exemplo, case non se dá.