Rincón de la psicología
O rumbo de confirmación é a tendencia a buscar, interpretar e lembrar
información que confirme as nosas crenzas preexistentes. Noutras palabras,
consiste en fixarse e lembrar só os detalles que confirman as nosas
expectativas ou estereotipos.
A maioría das persoas pensa que está libre deste rumbo cognitivo, pero o
certo é que todos o sufrimos, e é moito máis frecuente do que estariamos
dispostos a recoñecer. O peor de todo é que non adoitamos darnos conta e
lévanos a tomar malas decisións na vida.
Como nos afecta o rumbo de confirmación?
1. Ao buscar información. O rumbo de confirmación afecta a forma en que observamos o mundo que nos
rodea. Se nos sentimos tristes, sós e desesperanzados, é probable que só nos
fixemos no felices que se ven os demais. Á vez, só nos fixaremos nos sucesos
negativos que nos ocorren, esaxerando as súas consecuencias. O rumbo de
confirmación funciona como uns cristais grises que nos impiden ver as cores que
nos rodean. Desta forma, só nos fixamos nos detalles que confirman a nosa crenza
e estado de ánimo.
2. Ao interpretar os datos. Non
temos unha visión obxectiva da realidade, todo o que nos sucede pasa polos
nosos filtros mentais. De feito, nin sequera reaccionamos ante os eventos senón
ante a interpretación que facemos do que nos ocorre. Con todo, o rumbo de
confirmación fai que esa interpretación sexa aínda máis subxectiva xa que lle
damos aos datos o significado que máis nos convén, para ratificar o que queremos
crer. Esa é a razón pola cal, cando nos estamos namorando vemos nesa persoa a
un Adonis pero durante o desenamoramiento comezamos a notar os seus defectos.
3. Ao lembrar as cousas. A nosa memoria non é un almacén onde colocamos todos os nosos recordos a recado. Os recordos cambian constantemente e non están a salvo do rumbo de confirmación. Un experimento clásico da Psicoloxía demostrou que, nun xogo entre as universidades de Princeton e Dartmouth, os estudantes das respectivas universidades que acudiron como espectadores lembraban máis as faltas que cometera o equipo contrario. Isto significa que cando queremos que algo sexa real, podemos elixir que recordos o confírmen, ou mesmo retocar algunhas das nosas memorias.
Por que todos somos vítimas do rumbo de confirmación?
Non nos gusta equivocarnos, creemos que cometer erros convértenos en
persoas menos listas e capaces. Esa é unha das razóns polas que buscamos
evidencias que apoien as nosas crenzas e opinións. Así evitamos a disonancia
cognitiva, un fenómeno particularmente desagradable co que non nos gusta lidar
porque en moitos casos leva a un cambio na imaxe que temos de nós mesmos.
Así o confirma un experimento realizado na Universidade do Sur de
California no que os investigadores presentaron aos participantes evidencias
contrarias ás súas crenzas políticas mentres eran sometidos a un escáner
cerebral. Apreciaron que nas persoas activábanse as áreas do cerebro asociadas
coa dor física. Iso significa que percibimos a disonancia cognitiva como un
feito doloroso co cal nos resulta difícil lidar.
Obviamente, é fácil aceptar puntos de vista diferentes cando se trata de
cousas que non nos importan moito pero todo cambia cando eses feitos refírense
a crenzas profundamente arraigadas que forman parte do núcleo central da nosa
identidade. Neses casos, o ataque ao noso ego é demasiado grande, o cal xera
ansiedade e tensión.
De feito, apreciouse que unha situación de disonancia cognitiva desencadea
unha resposta de loita ou fuxida, a mesma que se activa cando creemos que
estamos en perigo. Por tanto, podemos reaccionar escapando ou loitando, no
sentido máis literal ou metafórico do termo. En calquera caso, pomos en marcha
o rumbo de confirmación, o cal nos axuda a recuperar o equilibrio perdido,
afianzando a imaxe que temos de nós mesmos.
Á disonancia cognitiva súmanselle outros fenómenos que acentúan aínda máis
o rumbo de confirmación:
1. O obxectivo esencial do noso cerebro é a autoprotección, o cal se aplica tanto no plano físico como
psicolóxico. Dado que os feitos contrapostos desafían nosa identidade, o
cerebro percíbeos como unha ameaza psicolóxica pero protéxese coma se fose unha
ameaza física real.
2. Hai demasiada información que procesar. Barallar hipóteses opostas e tratar de avaliar as evidencias a favor e en
contra de cada unha é un proceso mental que require unha gran enerxía. Neses
casos, o noso cerebro pode “optimizar” un acceso directo para chegar máis
rápido a unha solución. E por suposto, é moito máis fácil centrarse no que xa
coñecemos que apoie as nosas crenzas.
Como evitar o rumbo de confirmación?
Aínda que é imposible desfacerse por completo dos rumbos cognitivos,
podemos tomar algunhas precaucións para que non nos leven a tomar malas
decisións na vida. De feito, tomar decisións desde unha perspectiva nesgada
adoita conducirnos ás recriminacións e os arrepentimentos.
1. Asumir a vida con curiosidade, non desde a convicción
Cando asumimos cada interacción como unha posibilidade para pornos a proba,
adoptando conviccións ríxidas, inevitablemente sucumbiremos ao nesgo de
confirmación.
Así o demostra un estudo realizado na Universidade de Columbia. Estes
investigadores analizaron a dous grupos de nenos en idade escolar: o primeiro
grupo adoitaba evitar os problemas desafiantes por medo a equivocarse mentres
que o segundo grupo buscaba activamente novos retos xa que os comprendían como
oportunidades de aprendizaxe. Descubriron que o segundo grupo superou con
fartura ao primeiro.
Iso significa que debemos concentrarnos menos en ter razón e máis en
experimentar a vida con curiosidade, coa actitude do estudante eterno ou do
neno que se marabilla. Debemos estar dispostos a equivocarnos porque só así
poderemos abrirnos a novas ideas.
2. Buscar o desacordo
Comprender varios puntos de vista pode axudarnos a refinar a nosa
perspectiva e mesmo facer que cambiemos as nosas crenzas máis arraigadas. O
truco? Rodearse de persoas que teñan puntos de vista opostos.
Cando lidamos con xente que pensa de maneira diferente, abrímonos á
diversidade e esta deixa de molestarnos. Por tanto, o noso ego non sente
atacado continuamente e é menos probable que necesitemos activar o rumbo de
confirmación.
De feito, unha técnica moi eficaz para tomar decisións importantes na vida
consiste en perdirle a alguén próximo
que faga de “avogado do diaño” e nos brinde as súas razóns para non tomar a
decisión cara á que máis nos sentimos inclinados. Iso faranos ver outros puntos de
vista e tomar unha decisión máis racional.
3. Reflexionar sobre o pensamento
Para loitar contra os rumbos cognitivos, debemos aprender a detectar as
nosas reaccións instintivas. Por tanto, a próxima vez que atopes datos que
confirmen completamente a túa visión do mundo, detente e pensa en todas as
suposicións que probablemente estás a facer. Busca formas de demostrar que
estás equivocado centrándote en todos os detalles que probablemente estás a
pasar por alto.
A introspección sempre é un bo exercicio porque nos permite coñecernos
mellor e manternos atentos aos rumbos que pode activar automaticamente o
cerebro. Un excelente exercicio, para que o noso ego non se sinta atacado,
consiste en imaxinar que somos outra persoa, que pensa de maneira completamente
diferente. Ao pornos no seu lugar podemos atopar razoamentos e puntos de vista
diferente que saquen a colación os nosos rumbos cognitivos.